ΒΟΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΣ

ΓΕΝΙΚΑ

Μιλώντας για Βόρειο Ήπειρο εννοούμε τις περιοχές όπου ζούσαν συμπαγείς ελληνικοί ορθόδοξοι πληθυσμοί. Είναι οι περιοχές: της Χειμάρρας, του Δελβίνου, των Αγίων Σαράντα του Αργυρόκαστρου αλλά και του Τεπελενίου, της Πρεμετής, της Ερσέκας, της Κορυτσάς, του Λεσκοβικίου και της Μοσχόπολης.

Σύμφωνα με απογραφή του 1908 το χριστιανικό στοιχείο της περιοχής ξεπερνούσε τις 326.000 και οι Μουσουλμάνοι ήταν περίπου 175.000.

Οι Τούρκοι το 1912, ευνοώντας τους Αλβανούς, αναγνωρίζουν ως αλβανικά τα βιλαέτια: της Σκόδρας, του Μοναστηρίου, του Κοσόβου και των Ιωαννίνων.

ΑΥΤΟΝΟΜΗ ΒΟΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΣ

Η ΥΠΟΘΕΣΗ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ . Β. ΗΠΕΙΡΟΣ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 1912/1913

Η Αλβανοί τοποθετούνταν διεθνώς, υποστηρίζοντας το κίνημα των Νεοτούρκων, πράγμα που θα εξυπηρετούσε την ικανοποίηση των δικών τους συμφερόντων στη συνέχεια.

Ο Ελληνικός στρατός, ξεκινώντας τις επιχειρήσεις του στην περιοχή, απελευθερώνει την Κορυτσά (7/12/1912). Τον Φεβρουάριο του 1913 απελευθερώνονται τα Γιάννενα. Οι Ελληνικές δυνάμεις προχωρούν και καταλαμβάνουν το Αργυρόκαστρο, το Δέλβινο, τη Κλεισούρα (3/3/1913) και το Τεπελένι (6/3/1913).

Οι Μεγάλες Δυνάμεις με Συνθήκη που υπογράφεται στο Λονδίνο (στις 29/7/13) αναγνωρίζουν την ανεξαρτησία της Αλβανίας. Με το Α΄ Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας επιδικάζεται στην Αλβανία η περιοχή της Βόρειας Ηπείρου.

Η Ελλάς που κατείχε την Β. Ήπειρο και είχε συγκεντρωμένα εκεί Ελληνικά στρατεύματα δε δέχτηκε να παραδώσει την περιοχή στους Αλβανούς. Οι Μεγάλες Δυνάμεις μετά την υπογραφή του επόμενου πρωτοκόλλου της Φλωρεντίας (1914) εκβιάζουν τους Έλληνες πως, αν δεν αποχωρούσαν από την περιοχή, δε θα επιδικάζονταν στην Ελλάδα τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου (που ήδη ήταν Ελληνικά με τις ενέργειες του Ελληνικού στόλου και του θωρηκτού «Γ. Αβέρωφ»). Ζητούσαν, επίσης, από την ελληνική ηγεσία να κατευνάσει κάθε ελληνική αντίδραση στη Β. Ήπειρο ή τουλάχιστον να μην την επικροτήσει.

Στις 28 Φεβρουαρίου 1914 οι Έλληνες της Β. Ηπείρου επαναστάτησαν και με πρόεδρο τον Γ. Χρηστάκη Ζωγράφο δημιούργησαν την Αυτόνομη Δημοκρατία της Β. Ηπείρου με πρωτεύουσα το Αργυρόκαστρο.

***

Η Πανηπειρωτική συνέλευση συνεδριάζει κι αποφασίζει πως θα δεχθεί μόνο την αυτονομία της περιοχής της Βορείου Ηπείρου, εφόσον δεν ήταν εύκολη να επιτευχθεί η Ένωση με την Ελλάδα. Οι Μεγάλες δυνάμεις δεν έδιδαν καμία εγγύηση για την προστασία των Ελλήνων της περιοχής. Έτσι, προκειμένου να προστατευθεί ο Ελληνικός πληθυσμός από τις άγριες επιθέσεις ενόπλων ομάδων, ο πρώην Υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδος, Γεώργιος Χρηστάκης Ζωγράφος, στις 28 Φεβρουαρίου 1913 αναλαμβάνει πρωτοβουλία να δημιουργήσει την Αυτόνομη Δημοκρατία της Βορείου Ηπείρου και γίνεται ο ίδιος πρόεδρός της. Οργανώνεται προσωρινή κυβέρνηση και πρωτεύουσα ορίζεται το Αργυρόκαστρο. (Ο Γ. Χρ. Ζωγράφος κατάγεται από το Κεστοράτιο Αργυροκάστρου). Σε αυτό το κράτος περιλαμβάνονταν οι περιοχές του Δέλβινου, της Ερσέκας, της Πρεμετής και των Αγίων Σαράντα.

Η αρχική προκήρυξη έφερε την υπογραφή των τριών ορθοδόξων Μητροπολιτών της περιοχής. Υπουργοί ανέλαβαν οι: Αλέξανδρος Καραπάνος (Υπουργός Εξωτερικών), Δημήτριος Λούλης (Υπουργός Στρατιωτικών), Μητροπολίτης Δρυϊνουπόλεως, Βασίλειος (Υπουργός Παιδείας και Θρησκευτικών) και Ιωάννης Παρμενίδης (Υπουργός Οικονομίας).

Η ΥΠΟΘΕΣΗ ΤΗΣ ΒΟΡΕΙΑΣ ΗΠΕΙΡΟΥ ΑΛΥΤΗ ΩΣ ΣΗΜΕΡΑ

Μετά την απελευθέρωση των Ιωαννίνων οι ελληνικές δυνάμεις κατέλαβαν όλη την Ήπειρο αλλά και το Τεπελένι, την Κορυτσά, τα μέρη της Χειμάρρας και του Αργυροκάστρου, αυτά που χαρακτηρίζονται ως Βόρεια Ήπειρος.

Οι περιοχές αυτές κρατήθηκαν από τον ελληνικό στρατό, για να ικανοποιηθεί αξίωση της Ευρώπης, προκειμένου αυτή να αντιμετωπίσει ευνοϊκά την κατοχή από την Ελλάδα των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου. Πραγματικά, τα νησιά αυτά δόθηκαν στην Ελλάδα. Οι Έλληνες Βορειοηπειρώτες ξεσηκώθηκαν και προχώρησαν σε αυτονομιστικό κίνημα. Δεν πέτυχαν όμως τίποτα. Η περιοχή αυτή χάθηκε για την Ελλάδα και μέχρι σήμερα τη Βόρεια Ήπειρο την κατέχει η Αλβανία. Γίνονται ακόμα αγώνες για αναγνώριση των δικαιωμάτων των Ελλήνων Βορειοηπειρωτών.

ΒΟΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΣ

Οι Έλληνες προελαύνουν στη Β. Ήπειρο. Στις 3/3/1913 οι Έλληνες προχωρούν στην κατάληψη του Δέλβινου και της Κλεισούρας..

ΑΥΤΟΝΟΜΗ ΒΟΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΣ, 1914

Σύσσωμος ο Ελληνισμός ενωμένος συμπαρίσταται αποφασιστικά στο Βορειοηπειρωτικό Αγώνα.

Γεώργιος Χρηστάκης . Ζωγράφος ή Γεώργιος Ζωγράφος

Γεννήθηκε στο Κεστοράτιο, χωριό βόρεια του Αργυροκάστρου, το 1863. Ήταν γιος του ευεργέτη Χρηστάκη Ζωγράφου. Σπούδασε νομικά στο Παρίσι και πολιτικές επιστήμες στο Μόναχο. Γυρίζοντας στην Ελλάδα, έκανε εγγειοβελτιωτικά έργα στα κτήματα της οικογένειάς του στη Θεσσαλία. Κάποιες από τις εκτάσεις αυτές τις εκποίησε με πολύ χαμηλή τιμή σε ακτήμονες. Το 1905 εξελέγη βουλευτής Καρδίτσας με το κόμμα του Θ. Δηλιγιάννη. Το 1906 κατέβηκε και πάλι στις εκλογές, αυτή τη φορά με το ραλλικό κόμμα και επανεξελέγη. Στην κυβέρνηση Δημητρίου Ράλλη χρημάτισε Υπουργός Εξωτερικών το 1909.

Μετά τους Βαλκανικούς πολέμους ορίστηκε από τον Ελ. Βενιζέλο Κυβερνήτης της Β. Ηπείρου η οποία είχε απελευθερωθεί από τον Ελληνικό στρατό. Δυστυχώς, αργότερα οι Μεγάλες Δυνάμεις αποφάσισαν να συμπεριλάβουν τη Βόρεια Ήπειρο στο νεοσύστατο τότε Αλβανικό κράτος. Αμέσως οι Έλληνες της Β. Ηπείρου σχημάτισαν Προσωρινή Κυβέρνηση στις 16 Φεβρουαρίου 1914 με πρόεδρο τον Χρηστάκη Ζωγράφο. Η περιοχή ανακηρύχτηκε αυτόνομη με τελετή που πραγματοποιήθηκε στο Αργυρόκαστρο στις 27 Φεβρουαρίου 1914 κατά την οποία υπεστάλη η Ελληνική σημαία και υψώθηκε η σημαία της Αυτόνομης Βόρειας Ηπείρου. Κατά την περίοδο της προεδρίας του ο Χρηστάκης Ζωγράφος προσπάθησε να ενισχύσει οικονομικά τη Β. Ήπειρο. Στις 28 Φεβρουαρίου 1914 κηρύχθηκε αυτόνομη η Δημοκρατία της Β. Ηπείρου.

ΤΙ ΠΡΟΕΒΛΕΠΕ ΤΟ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΤΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ (17 Μαΐου 1914)

Το υπέγραψαν μέλη Διεθνούς επιτροπής, μέλος της Αλβανικής Κυβέρνησης και οι Γ. Χ. Ζωγράφος και Αλ. Καραπάνος από την πλευρά της κυβέρνησης της Αυτονόμου Ηπείρου.

• Οι Β. Ηπειρώτες ήταν ελεύθεροι να συγκροτήσουν ειδικό σώμα Χωροφυλακής.

• Επισήμως θα διδασκόταν στα σχολεία της Β. Ηπείρου η Ελληνική γλώσσα.

• Απαγορευόταν είσοδος στρατιωτικών δυνάμεων που δε θα αποτελούνταν από «αυτόχθονες».

Το Πρωτόκολλο της Κέρκυρας επικυρώθηκε από συνέδριο αντιπροσώπων των περιοχών Ερσέκας, Λεσκοβικίου, Κορυτσάς, Αργυροκάστρου, Αγίων Σαράντα, Πρεμετής, Χειμάρρας και Πωγωνίου.

Στις 24 Οκτωβρίου 1914 παραδόθηκε η περιοχή στις Ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις.

Οι επιστολές που ακολουθούν ανήκουν σε αυτή τη συγκεκριμένη περίοδο και είναι συγκινητική η προσπάθεια των Ελλήνων της διασποράς να ενισχύσουν το έργο του προέδρου Χ. Ζωγράφου.

Μετά την υπογραφή του Πρωτοκόλλου της Κέρκυρας ο Ελληνικός στρατός κατέλαβε και πάλι τη Β. Ήπειρο. Ο Χρηστάκης Ζωγράφος παραδίδει τη διοίκηση στις Ελληνικές αρχές και αποσύρεται.

Εκλέγεται και πάλι βουλευτής, ενώ το Δεκέμβριο του 1914 τον βρίσκουμε στη θέση του συνδιοικητού της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος (ως το 1917).

Στην κυβέρνηση του Δημ. Γούναρη (περίοδος εκλογών 1915) διετέλεσε Υπουργός Εξωτερικών. Ήταν φιλοανταντατικός και επιθυμούσε την είσοδο της Ελλάδας στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Δεν εισακούσθηκε η άποψή του και έτσι, αποχώρησε από την Κυβέρνηση. Απεβίωσε το 1920.

Το κομμουνιστικό καθεστώς της Αλβανίας 1945/1989 πολέμησε την οικογένεια Ζωγράφου και τους συγγενείς της. Όσοι έφεραν το όνομα ή είχαν συγγένεια εκδιώχθηκαν από το Κεστοράτιο. Σήμερα το «Ζωγράφειο Διδασκαλείο» Κεστορατίου που είχε ιδρύσει ο Χρ. Ζωγράφος ανακαινίσθηκε και λειτουργεί ως μουσείο.