ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΒΑΛΚΑΝΙΚΩΝ ΠΟΛΕΜΩΝ

BALKAN WARS 1912

.

1913

Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΗΠΕΙΡΟ ΑΠΟ ΤΙΣ ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΔΕΚΑΕΤΙΕΣ ΤΟΥ 19ου ΑΙΩΝΑ ΩΣ ΤΟ 1912

ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟ ΚΟΜΙΤΑΤΟ Ή ΗΠΕΡΩΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ

Μετά από το συνέδριο του Βερολίνου του 1878 ο ποταμός Άραχθος ορίστηκε ως το σύνορο μεταξύ της Ελλάδος και της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Ο Σουλτάνος αντιλήφθηκε το πόσο δύσκολο ήταν να επιβληθεί στους Έλληνες υπηκόους του κι έλαβε πολύ αυστηρά μέτρα. Ίσχυσε στρατιωτικός νόμος. Αυξήθηκε ο αριθμός των Τούρκων στρατιωτών. Οι έλεγχοι της Χωροφυλακής ήταν αυστηροί. Σκληρές ήταν και αποφάσεις των στρατοδικείων που ενεργούσαν αμεσότατα. Απαγορεύτηκε στους κατοίκους της περιοχής η κατοχή και η ανάγνωση βιβλίων που αφορούσαν στην Ιστορία των Ελλήνων. Απαγορεύτηκε, επίσης, η κυκλοφορία κάθε εντύπου γραμμένου στα Ελληνικά.

Στην περιοχή της Ηπείρου ασκείτο προπαγάνδα από Ιταλικά Αλβανικά και Ρουμανικά «συμφέροντα». Οι εθνότητες αυτές συνεργάζονταν στενά με τους Τούρκους. Το φρόνημα των Ελλήνων Ηπειρωτών, ωστόσο, δεν κάμφθηκε.

Έτσι, δεν είναι τυχαίο που επιλέχθηκε η μέρα της εθνεγερσίας του '21. Στις 25 Μαρτίου 1906 επιφανείς Ηπειρώτες με επικεφαλής τους τον Υπομοίραρχο Σπυρομήλιο ιδρύουν το Ηπειρωτικό Κομιτάτο ή Ηπειρωτική Εταιρία. Η μυστική έδρα της Ηπειρωτικής Εταιρείας ήταν στα Γιάννενα στο σπίτι του Γιάννη Λάππα.

Η Εταιρία είχε ως σκοπό της τη συγκέντρωση κι αποστολή πληροφοριών στο Ελληνικό κράτος. Δημιούργησε τις Διευθύνσεις Πρεβέζης, Ιωαννίνων και Αργυροκάστρου. Τις πληροφορίες τις μεταβίβαζε στην Αθήνα το Ελληνικό Προξενείο Ιωαννίνων. Η Εταιρία σε συνεργασία με το Ελληνικό Προξενείο οργάνωσε ομάδες Ελλήνων και τους εφοδίαζε με όπλα.

Σπουδαία δράση επέδειξε ο γραμματέας του Ελληνικού Προξενείου, Κωνσταντίνος Τσιριγώνης, ο οποίος ήταν ταυτοχρόνως και μέλος της Ηπειρωτικής Εταιρίας. Κατάφερε να οργανώσει σε ομάδες περισσότερους από 500 Ηπειρώτες. Σημαντικό προς την ίδια κατεύθυνση ήταν και το έργο του Άγγελου Φορέστη από τη θέση του Προξένου των Ιωαννίνων.

Το Ηπειρωτικό Κομιτάτο ή Ηπειρωτική Εταιρία ως το 1912 είχε καταφέρει να δημιουργήσει 60 ομάδες εθελοντών (συνολικά 3.200 άτομα) στα οποία δράση σημαντική είχαν και γυναίκες. Οι Έλληνες αυτοί θα βοηθήσουν αργότερα στις επιχειρήσεις του Ελληνικού στρατού στην Ήπειρο. Η εταιρία κατόρθωνε, επίσης, καθημερινά να ενημερώνει το Γενικό Αρχηγείο των Ελλήνων, δίνοντας πολύτιμες πληροφορίες.

ΜΕΤΩΠΟ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ

Ο διάδοχος Κωνσταντίνος διέβλεπε ότι δε θα αργούσαν οι Έλληνες να αναμετρηθούν με τους Βουλγάρους για τις περιοχές της Μακεδονίας και ειδικά για τη Θεσσαλονίκη. Επομένως, φρονούσε πως η Ήπειρος ήταν μέτωπο δευτερεύον και θα εξασθενούσε το κύριο μέτωπο (Μακεδονία) με την απόσπαση κι αποστολή δυνάμεων στο μέτωπο Ηπείρου.

Ο Βενιζέλος, πάλι παρατηρούσε με καχυποψία τις κινήσεις των Ιταλών και των Αυστριακών που ενθάρρυναν, για τα δικά τους συμφέροντα, τη δημιουργία Αλβανικού κράτους. Αυτοί επιθυμούσαν στο κράτος της Αλβανίας που μόλις γεννιόταν να ενσωματώσουν ολόκληρη την Ήπειρο ως τα Γιάννενα και την Πρέβεζα. Για να αποτραπεί ένα τέτοιο ενδεχόμενο, η μόνη λύση ήταν να σταλεί Ελληνικός στρατός και να κυριαρχήσει στις περιοχές αυτές.

Έτσι, κάτω από την πίεση του Βενιζέλου ο Κωνσταντίνος δέχτηκε να σταλεί η 2η Μεραρχία στην Ήπειρο. Η δύναμη αυτή στάλθηκε δια θαλάσσης στην Πρέβεζα από τη Θεσσαλονίκη. Δυο Μεραρχίες υπό την αρχηγία του Στρατηγού Σαπουντζάκη επιτέθηκαν στην περιοχή Ιωαννίνων.

Η Στρατιά της Ηπείρου γνώριζε ρητά την αποστολή της. Σκοπός της ήταν να επιτύχει «την παρακώληση πάσης παραβάσεως της μεθορίου μεταξύ Μετσόβου, Άρτας κι Αμβρακικού κόλπου».

Όμως, στις 6 Οκτωβρίου 1912 η Στρατιά Ηπείρου αιφνιδιαστικά πέρασε τον ποταμό Άραχθο, κατευθύνθηκε στην περιοχή του Ξηροβουνίου, κατέλαβε τη Φιλιππιάδα και τις γέφυρες του ποταμού Λούρου και βάδισε προς την Πρέβεζα που αποτέλεσε τη βάση ανεφοδιασμού του Ελληνικού στρατού για τις επιχειρήσεις που ακολούθησαν.

Ο ΣΑΠΟΥΝΤΖΑΚΗΣ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ

Κατηγορήθηκε για αδράνεια και πλαδαρότητα και ότι τάχα κινδύνευσε να οδηγήσει τη στρατιά του στην καταστροφή. Τίποτα αναληθέστερο δεν υπάρχει από αυτή τη φήμη. Στην Ήπειρο αυτός ο στρατιωτικός που χαρακτηρίστηκε «γραφειοκράτης» και «θεωρητικός» έδειξε μια απίθανη επιθετικότητα και αν έφερε το στρατό του στα πρόθυρα της συμφοράς, είναι γιατί έκανε ριψοκίνδυνες εφόδους, χωρίς να παίρνει μέτρα ασφαλείας.

Στην Ήπειρο οι Τούρκοι είχαν την πλειοψηφία, έχοντας τετραπλάσιες δυνάμεις από τους Έλληνες. Όμως ο μεγάλος σε ηλικία Σαπουντζάκης θα επιτεθεί εναντίον τους, χωρίς να λάβει υπόψιν του τους αριθμούς. Εφάρμοσε το: «η καλύτερη άμυνα είναι η επίθεση». Αγνόησε τις διαταγές που είχε λάβει από τους ανωτέρους του. Στις 5/18 Οκτωβρίου 1912 επιτέθηκε χωρίς δισταγμό. Στην Αθήνα ο Βασιλιάς και η κυβέρνηση ένιωσαν έκπληξη, βλέποντάς τον να επιτίθεται. Και τότε, άρχισαν να φτάνουν θαυμάσια νέα: Νέες θέσεις και πόλεις έπεφταν η μία μετά την άλλη στα χέρια των Ελλήνων.

Απελευθέρωση Γριμπόβου 10/10/1912

Ο στρατός της Ηπείρου σημείωσε επιτυχία. Δύο ορεινές πυροβολαρχίες και δύο ορεινά τάγματα πέρασαν τη Γέφυρα του Αράχθου και κατέλαβαν τα υψώματα του Γρίμποβου. Ο Σαπουντζάκης τηλεγραφεί:

«Άρτα 8 Οκτωβρίου

Τα παρακείμενα του Γριμπόβου υψώματα προς στενά Κουμουτζάδου κατελήφθησαν από ημετέρου τμήματος και έτερα υψώματα Ξηροβουνίου κατελήφθησαν υπό λόχου Ευζώνων διά γεφύρας Πλάκας. Το Τουρκικόν Πυροβολικό βάλλει κατά των ημετέρων άνευ αποτελέσματος.

Αρχηγός στρατού Ηπείρου

Κ. Σαπουντζάκης»

Ενώ οι ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις της Θεσσαλίας μάχονταν κατά των Τούρκων στα Στενά του Σαρανταπόρου, τα ελληνικά τμήματα της Ηπείρου έκαναν κάποιες αναγνωριστικές κινήσεις και μια ασήμαντη συμπλοκή.

«Άρτα 8 μ. κατέλαβον Κιάφαν και στενωπόν Κουμεσάδων μέχρι και του ομωνύμου χωρίου ως επίσης και τα χωριά Χαλκιάδες , Γεωργίτσι, Μπλίσκα και Πλίσους. Χθες συνεπλάκησαν δύο λόχοι 7ου συντάγματος Ευζώνων πλησίον εξόδου στενωπού Κουμισάδων. Ετραυματίστηκαν δύο υπαξιωματικοί και εις στρατιώτης ελαφρώς και εις βαρέως. Σήμερον εξακολούθησε αγών.

Αρχηγός στρατού Ηπείρου

Κ. Σαπουντζάκης»

Στις 10/10 ο στρατός της Ηπείρου, όπως μαθαίνουμε από τον Αρχηγό του, εξαπέλυσε επίθεση στα υψώματα της Κιάφας και του Γριμπόβου. Νεκρός έπεσε ο Λοχαγός του Πεζικού, Τ. Ροδόπουλος και τρεις στρατιώτες. Τραυματίες αναφέρονται ο Υπολοχαγός Φουριδάκης και 40 οπλίτες.

Στις 12/25 Οκτωβρίου πέφτει στα χέρια των Ελλήνων η Φιλιππιάδα και στις 21 Οκτωβρίου / 3 Νοεμβρίου η Πρέβεζα. Στις 24 Οκτωβρίου / 6 Νοεμβρίου νικούν οι Έλληνες στην περιοχή Πέντε Πηγάδια.

Αργότερα, καταλαμβάνεται από τον Ταγματάρχη της χωροφυλακής, Σπυρομήλιο, η Χειμάρρα. Λίγο πριν τελειώσει ο Οκτώβριος ο Σαπουντζάκης βρίσκεται στην περιοχή έξω από τα Ιωάννινα, στο Μπιζάνι.

Ο Λούρος: είναι ποταμός της Ηπείρου. Πηγάζει από το όρος Τόμαρος (ή Ολύτσικα, με υψόμετρο 1976 μέτρα) στην περιοχή του Μαντείου της Δωδώνης των Ιωαννίνων. Διασχίζοντας το Νομό Ιωαννίνων, δέχεται τροφοδοτικούς παραποτάμους στην περιοχή Βαρυάδες. Μετά το χωριό Κερασώνα υπάρχει σήμερα το Τεχνητό Υδροηλεκτρικό Φράγμα του Λούρου. Στο χωριό Άγιος Γεώργιος υπάρχουν οι λεγόμενες «πηγές του Λούρου» από τις οποίες υδρεύονται η Άρτα, η Πρέβεζα και η Λευκάδα. Στο ίδιο χωριό υπάρχει χτισμένο από το 31 μ.Χ. το τεράστιο για την εποχή Υδραγωγείο του Λούρου που κατασκευάστηκε από τον Ρωμαίο Αυτοκράτορα, Οκτάβιο, για να υδρευθεί τότε η πόλη Νικόπολις. Διέρχεται περιοχές του Νομού Άρτας. Στην περιοχή της Φιλιππιάδας ο Λούρος δέχεται τροφοδοτικό παραπόταμο από τους λόφους του Χανόπουλου και του Γρίμποβου. Τελικά, εκβάλλει στο Μιχαλίτσι στο όρμο Σαλαώρας του Αμβρακικού κόλπου.

Σήμερα πλωτό τμήμα του Λούρου βρίσκεται στον κάμπο των Φλάμπουρων. Στα χρόνια του Α΄ Βαλκανικού ολόκληρος ο Λούρος ποταμός από τις εκβολές του ως τη Φιλιππιάδα ήταν πλωτός και μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως υδάτινη οδός, για μεταφερθούν πολεμοφόδια.

Η Φιλιππιάδα βρίσκεται βόρεια του Αμβρακικού κόλπου, 32 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Πρέβεζας και 10,5 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Άρτας. Κατά τον Α΄ Βαλκανικό πόλεμο η Φιλιππιάδα λειτούργησε ως σημείο αφετηρίας της επίθεσης του Ελληνικού Δυτικού Μετώπου εναντίον των Τουρκικών στρατευμάτων. Οι Ελληνικές δυνάμεις, ξεκινώντας την επίθεσή τους από την Άρτα, κατέλαβαν τη Φιλιππιάδα στις 12 Οκτωβρίου 1912.

Βαλκανική Κρίση 1875 έως 1878, Α΄ Βαλκανικός Πόλεμος, Προπαρασκευ, Εθελοντές, Ιατρική Περίθαλψη, Υπογραφή Βαλκανικού Συμφώνου

Κατάληψη Ελασσόνας, Δεσκάτης, Η Μάχη του Σαραντάπορου, Απελευθέρωση Σερβίων, Κοζάνης, Απελευθέρωση Γρεβενών, Δεσκάτης, Απελευθέρωση Λιτοχώρου, Κατερίνης, Απελευθέρωση Βέροιας, Απελευθέρωση Έδεσσας, Κατάληψη Αμυνταίου, Η Μάχη των Γιαννιτσών, Απελευθέρωση Θεσσαλονίκης, Απελευθέρωση Χαλκιδικής, Αγίου Όρους, Η Μάχη του Ναλμπάκιοϊ, Απελευθέρωση Φλώρινας, Αμυνταίου, Πτολεμαΐδος, Επιχειρήσεις του Βουλγαρικού και Σερβικού στρατού

Ελληνικός στόλος, Κατάληψη της Λήμνου, Βύθιση του Φετίχ Μπουλέν, Κατάληψη Θάσου, Ίμβρου, Αϊ Στράτη, Σαμοθράκης, Ψαρών, Τενέδου, Ναυμαχία Έλλης, Απελευθέρωση Μυτιλήνης, Απελευθέρωση Χίου, Ναυμαχία Λήμνου, Απελευθέρωση Σάμου, Δράση Μοίρας Ιονίου, Αξιωματικοί του Ναυτικού, Θωρηκτό Αβέρωφ

Στρατιά 'Ηπειρου, Κατάληψη Πρέβεζας, Πέντε Πηγαδιών, Η πορεία προς τα Ιωάννινα, Απελευθέρωση Ιωαννίνων, Οι τελευταίες ημέρες του βασιλέως Γεωργίου, Αεροπορία, Γεγονότα πριν το τέλος του Α΄Βαλκανικού

Αυτόνομη Βόρεια Ήπειρος

Β΄ Βαλκανικός Πόλεμος, Η Μάχη της Θεσσαλονίκης, Η Μάχη Κιλκίς, Λαχανά, Η κατάληψη της Δοϊράνης, Απελευθέρωση Σερρών, Δράμας, Δοξάτου, Ξάνθης, Κομοτηνής, Απελευθέρωση Καβάλας, Συνθήκη Βουκουρεστίου

Απελευθέρωση Κρήτης

Μετάλλια της Εποχής 1912 και 1913, Εξώφυλλα τετραδίων της Εποχής 1912 και 1913, Ημερήσιος τύπος 1912 και 1913, Αλληλογραφραφία από το μέτωπο, Βασιλιάς Κωνσταντίνος Α΄, Ελευθέριος Βενιζέλος, Παύλος Κουντουριώτη

Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΒΑΛΚΑΝΙΚΩΝ ΠΟΛΕΜΩΝ (Balkan Wars 1912 . 1913) ανήκει στην Οικογένεια Ποταμιάνου Ε.Κ.Α. (Ηπειρωτική).

Συναποτελείται από συλλογές, που αφορούν την συγκεκριμένη ιστορική περίοδο, του Μανουσάκη και άλλων.

Η Έρευνα, η Συγγραφή και η Επιμέλεια της ύλης πραγματοποιήθηκαν από την Αργυρή Κ. Μπαξεβάνου, Φιλόλογο και Συγγραφέα.

Υπεύθυνη Σχεδιασμού και Διαχείρισης ιστοσελίδος Ειρήνη Μαρία Β. Ταμπάκη, φοιτήτρια Μηχανικών Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών Π.Ε.

Ευγενική υποστήριξη Βασίλειος Α. Ταμπάκης, Δρ. Δασολογίας

Το υλικό στην πρωτογενή του μορφή εκτίθεται στην Ιερά Μονή Ευαγγελισμού, Σκιάθου.