ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΒΑΛΚΑΝΙΚΩΝ ΠΟΛΕΜΩΝ

BALKAN WARS 1912

.

1913

Απόσπασμα από το βιβλίο της Ναταλίας Π. Μελά: «Παύλος Μελάς», Αθήνα 1964

Σελ. 413 ως 414

«Άρχισε να νυχτώνη. Σε λίγο βγήκε ο Στρατινάκης στην αυλή για να ιδή το σκοτωμένο. επροχώρησαν στον περίβολο του σπιτιού και ο Παύλος με τον Ντίνα και τον Πέτρο. Ο Στρατινάκης κοίταξε να πάρη τ’ όπλο του Τούρκου. Ακολούθησε τότε ένας πυροβολισμός μονάχα. Και γύρισε ο Παύλος πίσω, λέγοντας. «Στη μέση με πήρε παιδιά.»

«... Μπήκε μέσα, εκάθησε και φώναξε τον Πύρζα. «Νίκο, που είσαι;» Έβγαλε το σταυρό του απ’ το λαιμό και είπε. «Το σταυρό να τον δώσης στη γυναίκα μου. Και το τουφέκι, όπως σου είπα, του Μίκη. και να τους πης, ότι το καθήκον μου έκανα.» Έβγαλε το πορτοφόλι με τις φωτογραφίες των παιδιών του και ξεζώσθηκε. Τότε φάνηκαν αίματα και έπεσαν λίρες καταγής, γιατί είχε τρυπήσει το κειμέρι του η σφαίρα. Άρχισε να πονή ο Παύλος κι έλεγε. «Σκοτώστε με παιδιά, πώς θα μ’ αφήσετε στους Τούρκους;»

«... Όσο περνούσε η ώρα και πονούσε δυνατώτερα, βογγούσε «πονώ». Ύστερα είπε με δυνατή φωνή. «Νίκο, εσύ πως θα με αφήσης;» Ο Πύρζας γονάτισε και τον εφίλησε στο στόμα και του είπε. «Κοντά σου είμαι, καπετάνιε. δε σε αφήνομε.» Και τα χείλη του Παύλου ήταν ψυχρά. «Πονώ» έλεγε ο Παύλος και ωνόμαζε τα παιδιά του. Και πάλι έλεγε. «Σκοτώστε με». Δεν μπορούσε πια να κουνηθή από τη θέση του. Και τα παιδιά του δεν τα ωνόμαζε πια. «Πονώ», είπε σιγά και ξεψύχησε.»

Σελ. 421 ως 423

Κύριον Ίωνα Δραγούμην

Αθήνας

Τη 26 Νοεμβρίου 1904

Φίλτατε αδελφέ

Μαθών ότι εφθάσατε εις Αθήνας, εν συγκινήσει ψυχής και φρικτή δοκιμασία τεθλιμμένης καρδιάς, υποβάλλω τη Υμετέρα Αγάπη θερμά συλλυπητήρια επί τη εθνική απώλεια του ενδόξου ήρωος, εθνουσιώδους πατριώτου, πολυκλαύστου αδελφού μου, πολυτίμου γαμβρού σου και πρωτομάρτυρος της εθνικής ημών παλιγγενεσίας.

Εγώ τον εθρήνησα και τον θρηνώ εισέτι απαρηγόρητος … …. …

… … … …

Τα χρέη των συγγενών του αειμνήστου εθνομάρτυρος είχον το ατύχημα να εκτελέσω εγώ. Τη 23η του απαισίου μηνός μετέφερεν επί κρεβάτου εις την πόλιν ημών ο στρατός το ιερόν σώμα του πολυκλαύστου μας εθνομάρτυρος. Είναι αδύνατον να περιγράψω ενταύθα την άληστον και ζοφώδη εκείνην ψυχολογικήν στιγμήν. Μικρού δειν έπιπτον λιπόθυμος εν τω Διοικητηρίω και οι κρουνοί των δακρύων μου προύδοσαν εις τους πέριξ την ανεμοζάλην της κλονισθείσης ψυχής μου. Συνελθών εκ της αποτόμου σκοτοδινιάσεως εζήτησα να ενταφιάσω το ιερόν λείψανον του αειμνήστου μας μάρτυρος.

… … … …

… … … πεπνιγμένος εν λυγμοίς ανέγνωσα τας ευχάς εντός του Μητροπολιτικού ναού και μη υπάρχοντος εν αυτώ νεκροταφείου, μετέφερα ο ίδιος εις τον παρακείμενον περίβολον του βυζαντινού ναού των Ταξιαρχών το σεπτόν σκηνός του, τον κατέβρεξα με πύρινα δάκρυα και απελθών έπεσα επί της στρωμνής μου, όπως θρηνώ τον αοίδιμον ήρωα. Οι ιερείς καθ’ εκάστην ημέραν διετάχθησαν να εύχωνται επί του τάφου του. Προσωπικώς ανιδρύσαμεν ευπρεπή τάφον, επί του οποίου φέγγει ο νεκρικός φανός, μέχρις ού ανατείλη η ημέρα καθ’ ήν η πατρίς θα ανεγείρη σύσσωμος επ’ αυτού το αθάνατον της δόξης τρόπαιον. Τη 22α τρέχοντος ετελέσθη αθορύβως μνημόσυνον, είθε δε η Θεία Πρόνοια να ευδοκήση μετ’ ου πολύ να τελέσωμεν μνημόσυνον πάνδημον οι πάντες επί αυτό.

Δεν θα λησμονήσω επί ζωής τας οδυνηράς πικρίας, ας διήλθον τας ημέρας αυτάς, εξακολουθώ δε ευρισκόμενος νοερώς εν μέσω ημών και συνοδυρόμενος υμίν.

Απαρηγόρητος

Κώστας Γεωργίου

(Καστορίας Γερμανός)

Στάτιστα – Μελάς

(Ιστορικό – Ταξιδιωτική οδηγία)

Το χωριό Μελάς ανήκει στο νομό Καστοριάς. (Δεν πρέπει να συγχέεται με την κωμόπολη Σιάτιστα που βρίσκεται στο νομό Κοζάνης). Ο Μελάς ανήκει διοικητικά στη δημοτική ενότητα Κορεστείων (ή Κορεστίων) του Δήμου Καστοριάς, αλλά βρίσκεται και πολύ κοντά στη Φλώρινα. Η παλαιότερη ονομασία του είναι Στάτιστα ή Στάθιστα ή Άγιος Ευστάθιος, μετατράπηκε όμως σε Μελάς, καθώς στο χωριό αυτό άφησε την τελευταία του πνοή ο Μακεδονομάχος, Παύλος Μελάς.

Για να βρεθεί κανείς στο χωριό, πρέπει να ακολουθήσει την οδό που οδηγεί από την Καστοριά προς την Κρυσταλλοπηγή και την Κορυτσά. Ακολούθως, αφήνει την εθνική οδό, στρίβοντας δεξιά για τα Κορέστεια. Μετά τα Κορέστεια συναντά τα χωριά Χάλαρα, Μακροχώρι και κατόπιν τον Μελά.

Εκεί μπορεί κανείς να επισκεφτεί το κενοτάφιο του Παύλου Μελά, το σπίτι στο οποίο ξεψύχησε, καθώς και την ιστορική εκκλησία του Αγίου Ευσταθίου. Στο χωριό υπάρχει σήμερα Μουσείο του Μακεδονικού αγώνα.

Ο οικισμός Μελάς υπήρξε στο παρελθόν έδρα κοινότητας στην οποία ανήκε και ο οικισμός Άνω Μελάς.

Ο Μελάς, όπως και τα υπόλοιπα χωριά της περιοχής Κορεστείων είναι κτισμένα δίπλα από τους παραποτάμους του Λιβαδοπόταμου ή Λαδοπόταμου (παραπόταμος του Αλιάκμονα) που διαμορφώνει μια μικρή κοιλάδα εξαιρετικής ομορφιάς. Κύριο είδος φυλλοβόλου της περιοχής είναι η οξειά.

Η παραδοσιακή αρχιτεκτονική των χωριών αυτών είναι ιδιαίτερη και συγκλονιστικά εντυπωσιακή. Τα παλαιά σπίτια είναι κατασκευασμένα με πλίνθους, με κοκκινόχωμα και άχυρο, που δίνουν ένα κοκκινωπό χρώμα στο τοπίο της περιοχής. Τα τελευταία χρόνια μελετάται η ένταξη αυτών των «πήλινων» οικισμών της δημοτικής ενότητας Κορεστείων σε καθεστώς προστασίας από την Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων Κεντρικής Μακεδονίας. Το μοναδικό μέχρι σήμερα χαρακτηρισμένο από το Υπουργείο Πολιτισμού ιστορικό και διατηρητέο κτήριο της περιοχής είναι το σπίτι όπου σκοτώθηκε ο Παύλος Μελάς και το οποίο λειτουργεί σήμερα ως μουσείο. Δυστυχώς, τα χωριά αυτά βιώνουν την αδιαφορία και την εγκατάλειψη της πολιτείας.

Είναι επιτακτική η ανάγκη να σωθούν αυτοί οι μοναδικής ιστορικής σημασίας και ομορφιάς οικισμοί, οι οποίοι έχουν αποτελέσει κατά καιρούς και σκηνικό για τα γύρισμα κινηματογραφικών ταινιών. Εκεί γυρίστηκαν σκηνές της ταινίας Τζέιμς Μπόντ: «Για τα μάτια σου μόνο» του Τζον Γκλε (1981) και οι ταινίες «Ψυχή βαθιά» του Παντελή Βούλγαρη και «Παύλος Μελάς» του Φίλιππου Φυλακτού.

Τέλος, πρέπει να σημειωθεί ότι από την ευρύτερη περιοχή κατάγονταν οι σημαντικοί Μακεδονομάχοι:

• Ο Χρήστος Κώττας (από τη Ρούλια, σημερινός Κώττας της Φλώρινας)

• Δημήτριος Νταλίπης (από τον Γάβρο, Καστοριάς)

• Σταύρος Τσίλης (από τον Μαυρόκαμπο, Καστοριάς)

Βαλκανική Κρίση 1875 έως 1878, Α΄ Βαλκανικός Πόλεμος, Προπαρασκευ, Εθελοντές, Ιατρική Περίθαλψη, Υπογραφή Βαλκανικού Συμφώνου

Κατάληψη Ελασσόνας, Δεσκάτης, Η Μάχη του Σαραντάπορου, Απελευθέρωση Σερβίων, Κοζάνης, Απελευθέρωση Γρεβενών, Δεσκάτης, Απελευθέρωση Λιτοχώρου, Κατερίνης, Απελευθέρωση Βέροιας, Απελευθέρωση Έδεσσας, Κατάληψη Αμυνταίου, Η Μάχη των Γιαννιτσών, Απελευθέρωση Θεσσαλονίκης, Απελευθέρωση Χαλκιδικής, Αγίου Όρους, Η Μάχη του Ναλμπάκιοϊ, Απελευθέρωση Φλώρινας, Αμυνταίου, Πτολεμαΐδος, Επιχειρήσεις του Βουλγαρικού και Σερβικού στρατού

Ελληνικός στόλος, Κατάληψη της Λήμνου, Βύθιση του Φετίχ Μπουλέν, Κατάληψη Θάσου, Ίμβρου, Αϊ Στράτη, Σαμοθράκης, Ψαρών, Τενέδου, Ναυμαχία Έλλης, Απελευθέρωση Μυτιλήνης, Απελευθέρωση Χίου, Ναυμαχία Λήμνου, Απελευθέρωση Σάμου, Δράση Μοίρας Ιονίου, Αξιωματικοί του Ναυτικού, Θωρηκτό Αβέρωφ

Στρατιά 'Ηπειρου, Κατάληψη Πρέβεζας, Πέντε Πηγαδιών, Η πορεία προς τα Ιωάννινα, Απελευθέρωση Ιωαννίνων, Οι τελευταίες ημέρες του βασιλέως Γεωργίου, Αεροπορία, Γεγονότα πριν το τέλος του Α΄Βαλκανικού

Αυτόνομη Βόρεια Ήπειρος

Β΄ Βαλκανικός Πόλεμος, Η Μάχη της Θεσσαλονίκης, Η Μάχη Κιλκίς, Λαχανά, Η κατάληψη της Δοϊράνης, Απελευθέρωση Σερρών, Δράμας, Δοξάτου, Ξάνθης, Κομοτηνής, Απελευθέρωση Καβάλας, Συνθήκη Βουκουρεστίου

Απελευθέρωση Κρήτης

Μετάλλια της Εποχής 1912 και 1913, Εξώφυλλα τετραδίων της Εποχής 1912 και 1913, Ημερήσιος τύπος 1912 και 1913, Αλληλογραφραφία από το μέτωπο, Βασιλιάς Κωνσταντίνος Α΄, Ελευθέριος Βενιζέλος, Παύλος Κουντουριώτη

Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΒΑΛΚΑΝΙΚΩΝ ΠΟΛΕΜΩΝ (Balkan Wars 1912 . 1913) ανήκει στην Οικογένεια Ποταμιάνου Ε.Κ.Α. (Ηπειρωτική).

Συναποτελείται από συλλογές, που αφορούν την συγκεκριμένη ιστορική περίοδο, του Μανουσάκη και άλλων.

Η Έρευνα, η Συγγραφή και η Επιμέλεια της ύλης πραγματοποιήθηκαν από την Αργυρή Κ. Μπαξεβάνου, Φιλόλογο και Συγγραφέα.

Υπεύθυνη Σχεδιασμού και Διαχείρισης ιστοσελίδος Ειρήνη Μαρία Β. Ταμπάκη, φοιτήτρια Μηχανικών Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών Π.Ε.

Ευγενική υποστήριξη Βασίλειος Α. Ταμπάκης, Δρ. Δασολογίας

Το υλικό στην πρωτογενή του μορφή εκτίθεται στην Ιερά Μονή Ευαγγελισμού, Σκιάθου.