BALKAN WARS 1912

.

1913

Παύλος Μελάς

Ο σημαντικότερος Μακεδονομάχος. Γεννήθηκε στη Μασσαλία στις 29 Μαρτίου του 1870 από έλληνες γονείς που ήταν εγκατεστημένοι εκεί. Καταγόταν από την Ηπειρώτικη οικογένεια των Μελάδων (από τα Παηδόνια Πωγωνίου, κοντά στον Παρακάλαμο, όπου και σώζεται ως σήμερα ο Πύργος της οικογένειας που χτίστηκε γύρω στο 1500).

Ο Π. Μελάς εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στην Αθήνα το 1874. Φοίτησε στη σχολή Ευελπίδων, από την οποία αποφοίτησε, ως αξιωματικός πυροβολικού, το 1891. Το 1897 έλαβε μέρος στον Ελληνοτουρκικό πόλεμο. Συγκεκριμένα, ανέλαβε τη συγκρότηση κι οργάνωση άτακτων σωμάτων που θα δημιουργούσαν αντιπερισπασμό στους Τούρκους που έκαναν επιθέσεις στα ΒΔ σύνορα της Ελλάδας.

Με το πλαστό όνομα καπετάν «Μίκης Ζέζας» (προέκυψε από τα ονόματα των παιδιών του Μιχαήλ και Ζωής που απέκτησε από το γάμο του με τη Ναταλία Δραγούμη) ο Π. Μελάς έδρασε δυναμικά στον αγώνα για την απελευθέρωση της Μακεδονίας από τους Βουλγάρους και τους Τούρκους. Τον Φεβρουάριο του 1904 ξεκίνησε με επιτροπή περιοδεία στον ευρύτερο χώρο της Μακεδονίας. Γρήγορα έγινε αντιληπτό πως η Ελλάδα έπρεπε να οργανώσει ισχυρά σώματα και να τα αποστείλει στη Μακεδονία. Η βία που ασκείτο από τους Βουλγάρους μόνο με βία θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί. Είχε συνεργασία με τον Ιωνά Δραγούμη και τον Γ. Καραβαγγέλη. Ταυτόχρονα, ο Μελάς έκανε προσπάθεια, ώστε να διατηρηθούν τα ελληνικά σχολεία και η ελληνική γλώσσα στην περιοχή, για να μπορέσει να σωθεί ο ελληνισμός.

Στις 19 Ιουλίου 1904 πήγε στην Κοζάνη μαζί με τον Λάκη Πύρζα κι εκεί διαπίστωσε, ότι δεν υπήρχε καμιά υποδομή και καμιά οργάνωση. Έπειτα έστειλε τον Πύρζα στο Βογατσικό και στη Βλάστη και ο ίδιος συνέχισε στη Σιάτιστα. Τότε, συγκρότησε τα τέσσερα πρώτα μικρά ένοπλα σώματα.

Στις αρχές Αυγούστου επέστρεψε στην Αθήνα και λίγες μέρες αργότερα ορίστηκε ως γενικός αρχηγός των σωμάτων στην περιοχή Μοναστηρίου και Καστοριάς.

Στις 18 Αυγούστου 1904 ξεκίνησε την τρίτη του περιοδεία μαζί με ένα μικρό σώμα τριάντα πέντε (35) αντρών και λίγο αργότερα, στις 28 Αυγούστου πέρασε τα Ελληνοτουρκικά σύνορα και μετά από πολλές κακουχίες έφτασε στη Μακεδονία.

Εκεί ανέπτυξε έντονη δράση, εξουδετερώνοντας τους Κομιτατζήδες που τρομοκρατούσαν τους κατοίκους της περιοχής και οργανώνοντας ομάδες άμυνας επανδρωμένες με τους κατοίκους της περιοχής.

Στις 13 Οκτωβρίου 1904 ο Τουρκικός στρατός ειδοποιήθηκε από τον Μήτρο Βλάχο για την παρουσία αντάρτικου σώματος στην Στάτιστα ή Στάθιστα (σημερινή ονομασία Μελάς). Έπειτα από αυτό, μέρος του τουρκικού αποσπάσματος περικύκλωσε το σπίτι όπου βρισκόταν ο Παύλος Μελάς με τα παλικάρια του.

Εκεί άφησε την τελευταία του πνοή ο ηρωικός Μακεδονομάχος, χτυπημένος από σφαίρα Τούρκων. Το σώμα του τάφηκε πρόχειρα σε μέρος ασφαλές. Στη συνέχεια ένας από τους συντρόφους του, ο Ντίνας, επέστρεψε, έκοψε το κεφάλι του Μελά, για να μην αναγνωριστεί η σορός από τους Τούρκους, και το μετέφερε στο Πισοδέρι, όπου θάφτηκε με όλες τις τιμές στο παρεκκλήσι της Αγίας Παρασκευής.

Οι Τούρκοι δεν άργησαν να βρουν το ακέφαλο σώμα, αλλά ύστερα από επίμονες προσπάθειες του μητροπολίτη Καραβαγγέλη το παρέδωσαν για ταφή. Τότε ο Καραβαγγέλης το έθαψε σε παρεκκλήσι της Μητρόπολης Καστοριάς (ναός Ταξιαρχών). Πολύ αργότερα εκεί μεταφέρθηκαν και τα οστά της συζύγου του, Ναταλίας Δραγούμη Μελά και τάφηκαν μαζί του.

Ο θάνατος και η ηρωική θυσία του Π. Μελά συγκλόνισε την Ελλάδα και έγινε αφορμή η απελευθέρωση της Μακεδονίας να γίνει υπόθεση όλων των Ελλήνων.

Πολλοί αξιωματικοί τέθηκαν επικεφαλής σωμάτων και συνέχισαν τον αγώνα, επιτυγχάνοντας έτσι την αφύπνιση του ελληνισμού για την υπόθεση της Μακεδονίας που δεν άργησε να απελευθερωθεί και να ενωθεί με την Ελλάδα με τους Βαλκανικούς πολέμους (1912/1913).