ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΒΑΛΚΑΝΙΚΩΝ ΠΟΛΕΜΩΝ

BALKAN WARS 1912

.

1913

Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ

Εφόσον διενεργήθηκε η κατάληψη της Θεσσαλονίκης και παγιώθηκε η κατάσταση, ο Ελληνικός στρατός κινήθηκε, για να καταλάβει όσο το δυνατόν μεγαλύτερο τμήμα της ενδοχώρας στο οποίο, βεβαίως, περιλαμβάνεται και η Χαλκιδική. Η διαταγή του Κωνσταντίνου προς το «Τμήμα Στρατιάς» με διοικητή τον υποστράτηγο Καλλάρη είχε ως εξής:

«Θεσσαλονίκη 29/10/1912

Η κατάληψις της Χαλκιδικής, ούσα εκ των πρώτων μελημάτων του Τμήματος Στρατιάς, θ’ ανατεθή εις εν τάγμα της VIIης (7ης) Μεραρχίας. Τούτο μεταβαίνον εις Πολύγυρον θα εγκαταστήση εκεί την έδραν αυτού και έναν Ουλαμόν εις Άγιον Όρος. Εκ Πολυγύρου το Τάγμα θα σημειώση την Ελληνικήν κατοχήν επί της Χαλκιδικής. Την αναχώρησιν των ως άνω τμημάτων θα διατάξητε αμέσως από αύριον.

Κωνσταντίνος»

Μετά από τη διαταγή αυτή του Κωνσταντίνου ο Διοικητής της 7ης Μεραρχίας έστειλε στον Γ. Κολοκοτρώνη, Ταγματάρχη και αρχηγό των Κρητών, την ακόλουθη διαταγή:

«Τάγμα Κρητών ενταύθα

Κατόπιν διαταγής του τμήματος Στρατιάς Θεσσαλονίκης περί διαθέσεως Τάγματος δια την κατάληψιν της Χαλκιδικής, το υφ’ υμάς Τάγμα θ’ αναχωρήση αμέσως ίνα μεταβή εις Πολύγυρον, ένθα θα εγκαταστήση την έδραν αυτού και έναν Ουλαμόν εις το Άγιον Όρος. Εκ Πολυγύρου το Τάγμα, διαθέτον αναλόγως της ανάγκης και των περιστάσεων την δύναμιν αυτού, θα σημειώση την ελληνικήν κατοχήν επί της Χαλκιδικής.

Έστω γνωστόν υμίν ότι το τάγμα της Μεραρχίας θα χρησιμοποιηθή διά την κατάληψιν του τομέως. Κατά τας ανωτέρω οριζομένας ενεργείας του Τάγματος, πιθανόν να επελθώσι παροστριβαί προς συμμαχικά ημών στρατεύματα. Η φιλική αλλά και ευσταθής προς ταύτα συμπεριφορά, δέον να χρησιμεύση ως βάσις κατά τας μετ’ αυτών συνεννοήσεις του διοικητού του Τάγματος. Καθ’ εκάστην θέλετέ με τηρή ενήμερον, ως και τον διοικητήν της Μεραρχίας των ενεργειών σας, αίτινες δέον να διεξαχθώσι μετά πολλής δραστηριότητος, θέλετε δε κατά προτίμησιν σημειώση την Ελληνικήν κατοχήν εις τα εξωτερικά όρια του ορισθέντος τομέως. Η Μοίρα πυροβόλων θέλει διαθέση αμέσως δύο πυροβόλα υπό αξιωματικόν όπως ακολουθήσωσι το υφ’ υμάς Τάγμα.

Θεσσαλονίκη 30/10/1912

7η Μεραχία

Σωτίλης»

Στην παραπάνω διαταγή ο Σωτίλης, αναφερόμενος σε συμμαχικά στρατεύματα εννοεί Βουλγαρικές δυνάμεις που βρισκόταν τόσο στη Θεσσαλονίκη όσο και σε πολλές περιοχές γύρω από αυτή.

Το Τάγμα Κρητών, λοιπόν, ξεκίνησε από τη Θεσσαλονίκη με πορεία προς ανατολικά. Πέρασαν τα Βασιλικά. Στις 5 Οκτωβρίου 1912 σώμα Προσκόπων αποβιβάστηκε στο Στρυμωνικό κοντά στο χωριό Ίσβορος (Στρατονίκη) στη θέση Μαρμάρι και κινήθηκε προς το χωριό Βαρβάρα. Το σώμα δρούσε κάτω από τις διαταγές των αξιωματικών Παπακώστα, Γαλανόπουλου και Σωτηριάδη ή Τρομάρα.

Στις 10 Οκτωβρίου του 1912 οι στρατιώτες από το Ίσβορο κινήθηκαν προς Λιαρίγκοβη (Αρναία). Εκεί 200 ηρωικοί ντόπιοι κατετάγησαν στα ελληνικά σώματα ως εθελοντές. Σχηματίσθηκαν 4 σώματα και κινήθηκαν προς διάφορες κατευθύνσεις.

Τουρκικό τμήμα 200 ανδρών συγκεντρώθηκε στο χωριό Ρεσεντίκια (Αγ. Πρόδρομος). Ελληνικές δυνάμεις είχαν συγκεντρωθεί στο χωριό Καγιατζίκ (Παλαιόκαστρο). Στις 22/10 σε σύγκρουση Ελλήνων και Τούρκων, σκοτώθηκαν 41 Τούρκοι και συνελήφθησαν 11. Οι Έλληνες είχαν 2 νεκρούς και έναν τραυματία. Οι Τούρκοι που σώθηκαν κατευθύνθηκαν προς το χωριό Σανά.

Στον Πολύγυρο Τουρκική δύναμη 400 ανδρών συνθηκολόγησε, όταν πληροφορήθηκαν ότι τα Ελληνικά εθελοντικά σώματα πλησίαζαν. Οι Τούρκοι ήρθαν σε επαφή με τον Μητροπολίτη Ειρηναίο ο οποίος τους έδωσε Έλληνες συνοδούς, για να τους προστατεύσουν στο δρόμο τους προς τη Θεσσαλονίκη.

Στις 23 Οκτωβρίου 1912 οι εθελοντές μπήκαν στον Πολύγυρο.

Στις 25 Οκτωβρίου κατέλαβαν τη Γαλάτιστα και τη Βάβδο.

Στις 24 Οκτωβρίου είχε ήδη αποβιβαστεί στην Κασσάνδρα αντάρτικο σώμα με αρχηγό τον Θ. Ι. Ζάχο με το ατμόπλοιο «Έλλη». Στις 26 Οκτωβρίου κατέλαβαν τον Άγιο Βασίλειο Λαγκαδά. Τότε έγινε γνωστή στους Προσκόπους και η κατάληψη της Θεσσαλονίκης.

Στις 27 Οκτωβρίου απελευθερώθηκε το Πράβι (Ελευθερούπολη). Λίγο πριν είχε καταληφθεί η Νιγρίτα και η Γερακαρού.

Στο στρατηγείο των Τούρκων στον Τοψίν (Γέφυρα) στέλνεται το ακόλουθο τηλεγράφημα:

«Στρατηγείο Τοψίν

Επείγον τηλεγράφημα εκ Πολυγύρου Χαλκιδικής αναφέρει ότι ΄΄Ελληνική φάλαγξ εξ οκτακοσίων ανδρών, αποβιβασθείσα εις σημείον της χερσονήσου ηξίωσε μέσω Μητροπολίτου την παράδοσιν της πόλεως και φρουράς και ότι … … η πόλις κατελήφθη υπό του εισβολέως.»

Οι Έλληνες εθελοντές μπήκαν πανηγυρικά στον Πολύγυρο και τότε οι Τούρκοι αντελήφθησαν τον μάταιο πανικό τους, γιατί οι Έλληνες ήταν λίγοι αριθμητικά, ενώ διαδίδονταν προηγουμένως πληροφορίες για το αντίθετο. Ήταν όμως πλέον αργά. Ο Πολύγυρος βρισκόταν σε Ελληνικά χέρια.

Δόθηκε διαταγή στον ανθυπολοχαγό Αλεξάκη με δύο Διμοιρίες του 1ου Λόχου να αναχωρήσουν προς το Άγιο Όρος, για να το καταλάβουν πριν το καταλάβουν οι Βουλγαρικές δυνάμεις (2 Διμοιρίες = 1 Ουλαμός = 110 άνδρες).

Ξεκίνησαν στις 2 Νοεμβρίου 1912 από τη Γαλάτιστα με κατεύθυνση το Άγιον Όρος.

Είναι σημαντικό εδώ να αναφέρουμε κα ονόματα νεαρών καλογήρων του Αγίου Όρους που πολέμησαν εθελοντικά για την απελευθέρωσή του:

Θαλελαίος Βοτοπεδινός

Ευδόκιμος Βατοπεδινός

Ευθύμιος Λαυριώτης

Παγκράτιος Βατοπεδινός

Γεώργιος Παναγιώτου

Ζωσιμάς Λαυριώτης

Λαμπρή υποδοχή είχαν τα Ελληνικά σώματα στην Αρναία (Λιαρίγκοβη).

Και ενώ ο Ουλαμός Αλεξάκη βρισκόταν στην Αρναία, στις 2 Νοεμβρίου 1912 το Τάγμα Κρητών του Κολοκοτρώνη έφτανε στον Πολύγυρο όπου νωρίτερα είχε φτάσει ο 3ος Λόχος Τάγματος.

Ακολουθεί η επίσημη προκήρυξη του Γ. Κολοκοτρώνη για την απελευθέρωση της περιοχής:

«Προς άπαντας τους κατοίκους των χωρίων και κωμοπόλεων Χαλκιδικής και Αγίου Όρους.

Εν ονόματι του Βασιλέως Γεωργίου του Α΄ καθιστώ υμίν γνωστόν ότι άπαντα τα καταληφθέντα μέρη υπό του Ελληνικού Στρατού αδιακρίτως εθνοτήτος και θρησκεύματος, υπάγονται εφεξής υπό τους Ελληνικούς Νόμους, κατά τους οποίους θέλουσιν απολαμβάνει ισονομίας και προστασίας τιμής, ζωής και περιουσίας. Οι Μουχτάρηδες θέλουσιν εκτελεί τα καθήκοντα των Δημάρχων μέχρι ενεργείας των εκλογών, αφού προηγουμένως ομόσωσι το νενομισμένον όρκον εις τον συνταγματικόν Βασιλέα των Ελλήνων.

Εν Πολυγύρω τη 2α Νοεμβρίου 1912

Ο Στρατιωτικός Διοικητής Χαλκιδικής

Γεώργιος Κολοκοτρώνης, Ταγματάρχης»

Ο Ουλαμός του Αλεξάκη κινήθηκε προς Ιερισσό όπου και έφτασε στις 3/11/1912 στις 7 μ.μ. και έγινε δεκτός με χαρά και δέχθηκε τη φιλοξενία των κατοίκων.

Το Άγιον Όρος κατελήφθηκε επισήμως από το Ελληνικό Ναυτικό με ενέργειες του Στόλου.

Την 1η Νοεμβρίου 1912 ο Υπουργός Ναυτικών Ν. Στράτος στέλνει το ακόλουθο τηλεγράφημα προς τον Αρχηγό του Στόλου υποναύαρχο (τότε) Κουντουριώτη. Σε αυτό υποδεικνύει κάποιους τόπους αποβιβάσεως όπως: την Αμμουλιανή, τον Ισθμό, το κόλπο της Ιερισσού.

Τηλεγραφικώς δόθηκε η εξής διαταγή στον Κουντουριώτη:

«Ανάγκη απόλυτος όπως καταληφθή Άγιον Όρος αμέσως. Προς τούτο, άμα λήψει διαταγής, προβείτε εις συγκέντρωσιν δύο λόχων αγήματος και μετά Μοίρας Στόλου προβήτε, άνευ απωλείας μηδέ στιγμής, εις κατάληψιν και ύψωσιν σημαίας. Εάν μετά κατάληψιν εμφανισθή αυτόθι βουλγαρικός στρατός, προσενεχθείτε ως προς συμμάχους. Αν ευρήτε τούτο κατειλημμένον υπό Βουλγάρων, προβείτε απόβασιν και ζητήσατε άμα οδηγίας, ενεργουμένης ταύτης. Τόπους αποβάσεως συνιστώμεν τον ισθμόν δια του όρμου της Αμμουλιανής ή του της Ιερισσού.»

Όλα όσα διατάχθηκαν εκτελέσθηκαν. Τα αντιτορπιλικά «Πάνθηρ», «Θύελλα» και «Ιέραξ» απέπλευσαν από τη Λήμνο και κατευθύνθηκαν προς το Άγιον Όρος. Στις 10 το πρωί στις 2 Νοεμβρίου 1912 η Μοίρα αυτή κατέπλευσε στο λιμάνι της Δάφνης. Εκεί αποβίβασε ένα άγημα που αποτελείτο από έναν Λόχο πεζοναυτών και ύψωσαν την Ελληνική σημαία. Αργότερα 40 πεζοναύτες με διοικητή τον σημαιφόρο Παπαγεωργίου (από το «Θύελλα») κινήθηκαν προς τη Μονή Ξηροποτάμου στις Καρυές και ύψωσαν στο Διοικητήριο την Ελληνική σημαία μέσα σε ατμόσφαιρα ενθουσιασμού και σε πυροβολισμούς χαράς που έριχναν οι μοναχοί.

Η Μοίρα αποβίβασε και ένα άλλο άγημα με αρχηγό τον υποπλοίαρχο Κοσομούλη στον όρμο του νησιού της Αμμουλιανής, εκεί όπου καταλήγει η Διώρυγα του Ξέρξη. Αυτό το άγημα αργότερα κατευθύνθηκε στην Ιερισσό, όπου και διέμεινε.

Το ατμόπλοιο «Κρήτη» που ήταν επιταγμένο για τις ανάγκες των πολέμων στάλθηκε από τον Κουντουριώτη στη Δάφνη και παρέλαβε μέρος του ναυτικού αγήματος. Έμεινε πίσω μόνο ένα μέρος του.

Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΟΥ ΑΘΩ (λεπτομέρειες) . ΟΙ ΜΕΤΕΠΕΙΤΑ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΟ ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ

Στο Άγιο Όρος ίσχυε αυτόνομο καθεστώς από το 1878 με την Συνθήκη του Βερολίνου, με την οποία προβλεπόταν ότι: «οι μοναχοί του Αγίου Όρους, ανεξάρτητα από τη χώρα καταγωγής τους, διατηρούν τις κτήσεις και τα πρότερα πλεονεκτήματά τους και χωρίς καμία εξαίρεση απολαύουν απόλυτη ισότητα δικαιωμάτων και πλεονεκτημάτων».

Το Άγιο Όρος απελευθερώθηκε κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων από το Ελληνικό Ναυτικό στις 2 Νοεμβρίου του 1912. Τότε κατέπλευσαν εκεί η ναυαρχίδα του ελληνικού στόλου, το θωρικό «Αβέρωφ» μαζί με το αντιτορπιλικό «Θύελλα» και τα ανιχνευτικά «Ιέραξ» και «Πάνθηρ». Η υποδοχή του στόλου ήταν πολύ θερμή, με χαρμόσυνες κωδωνοκρουσίες εκατοντάδων καμπανών των Ιερών Μονών με το που αντελήφθησαν την παρουσία του ελληνικού στόλου, ενώ ο στόλος ανταπέδωσε με 21 χαιρετιστήριες βολές.

Το Αντιτορπιλικό «Θύελλα», αγκυροβόλησε στον όρμο της Δάφνης και αποβίβασε άγημα 40 ανδρών που είχαν επικεφαλής σημαιοφόρο. Ο εκπρόσωπος του Σουλτάνου που έδρευε στον Πύργο του Πρωτάτου παράδωσε το Άγιο Όρος στο Ελληνικό Βασίλειο και επικυρώθηκε η κατάληψη του Αγίου Όρους από το ελληνικό ναυτικό. Ο Καϊμακάλης της περιοχής και μια οθωμανική δύναμη θεωρήθηκαν αιχμάλωτοι πολέμου «άνευ πολεμικής τινός ενέργειας». Εν συνεχεία και υψώθηκε η Ελληνική σημαία.

Το «Γ. Αβέρωφ» με τα ανιχνευτικά «Ιέραξ» και «Πάνθηρ» κατευθύνθηκαν στον όρμο του Πρόβλακα, κοντά στα Νέα Ρόδα, όπου αποβίβασαν 200 άνδρες, οι οποίοι κατέλαβαν την διώρυγα του Ξέρξη.

Έτσι, μετά από 488 χρόνια σκλαβιάς το Άγιο Όρος απελευθερώνεται.

Στις Καρυές, στις 3 Νοεμβρίου, συνήλθαν σε συνεδρίαση οι αντιπρόσωποι όλων των Μονών (19 από τις 20), εκτός της Ρωσικής του αγίου Παντελεήμονα και υπογράφηκαν πρακτικά της συνεδρίασης, με την οποία διαπιστωνόταν η κατάλυση των τουρκικών αρχών. Η επίσημη πράξη έγινε στις 5 Νοεμβρίου.

Στις 4 Νοεμβρίου 1912 η Ιερά Κοινότητα αποστέλλει ευχαριστήριο τηλεγράφημα για την απελευθέρωση του Αγίου Όρους στον πρωθυπουργό, Ελευθέριο Βενιζέλο, ο οποίος και απάντησε στο ίδιο ύφος.

Εκείνη την περίοδο εννέα με δέκα χιλιάδες μοναχών κατοικούσαν εκεί.

Ακολούθησε η εγκατάσταση βουλγαρικού αποσπάσματος στη Μονή Ζωγράφου και προκλήθηκαν ένοπλες αντιδράσεις. Ομάδα κελιωτών και λαϊκών με επικεφαλής έναν αστυνομικό, πολιόρκησε την οχυρωμένη μονή Ζωγράφου και έριξε μερικές εκφοβιστικές βολές. Η στενή πολιορκία και η πάροδος του χρόνου ανάγκασαν το βουλγαρικό τμήμα να παραδοθεί στις 21 Ιουνίου και να μεταφερθεί αιχμάλωτο στον Πειραιά.

Η Ρωσία επιζητούσε να έχει λόγο στο Άγιον Όρος. Η συνθήκη του Λονδίνου, με την οποία έληξε ο Α’ Βαλκανικός πόλεμος (Μάιος 1913), άφηνε σε εκκρεμότητα το ζήτημα, αναθέτοντας τον καθορισμό του καθεστώτος του Αγίου Όρους στις μεγάλες δυνάμεις. Η Ρωσία πίεζε να μη λαμβάνεται καμιά απόφαση χωρίς την συγκατάθεση του τσάρου. Η Ελλάδα αντιστεκόταν. Τον Νοέμβριο του 1913, οι μεγάλες δυνάμεις ανακοίνωσαν στην Ελλάδα ότι το Άγιο Όρος θα ήταν «αυτόνομο, ανεξάρτητο και ουδέτερο» με διοίκηση που θα ασκούσε η Ιερά Σύνοδος και με δική του αστυνομία και ακτοφυλακή. Η απόφαση αυτή ποτέ δεν ίσχυσε. Το ελληνικό κράτος έστειλε μικρή αστυνομική δύναμη, όσο διαρκούσε ο Α’ Παγκόσμιος πόλεμος, ενώ συνεχίζονταν ατέρμονες διαπραγματεύσεις ανάμεσα στην ελληνική και στη ρωσική κυβέρνηση που διακόπηκαν με την επανάσταση των μπολσεβίκων (1917).

Με τη συνθήκη της Λοζάννης (1923), η Ελλάδα έγινε απόλυτη κυρίαρχος του Αγίου Όρους. Η έκτακτη σύναξη στις Καρυές, τον Μάιο του 1924, κωδικοποίησε τις διατάξεις που ίσχυαν και εκπόνησε τον «Νέο Καταστατικό Χάρτη του Αγίου Όρους, Άθω».

Το ελληνικό κράτος κύρωσε με το Ν.Δ. 10/16 Σεπτεμβρίου 1926 τον Καταστατικό Χάρτη του Αγίου Όρους, ο οποίος άρχισε να ισχύει το 1927 μετά την ισχύ του νέου Συντάγματος. Τότε, για πρώτη φορά επισημοποιήθηκε η συνταγματική προστασία του καθεστώτος αυτοδιοίκησης του Αγίου Όρους.

Βαλκανική Κρίση 1875 έως 1878, Α΄ Βαλκανικός Πόλεμος, Προπαρασκευ, Εθελοντές, Ιατρική Περίθαλψη, Υπογραφή Βαλκανικού Συμφώνου

Κατάληψη Ελασσόνας, Δεσκάτης, Η Μάχη του Σαραντάπορου, Απελευθέρωση Σερβίων, Κοζάνης, Απελευθέρωση Γρεβενών, Δεσκάτης, Απελευθέρωση Λιτοχώρου, Κατερίνης, Απελευθέρωση Βέροιας, Απελευθέρωση Έδεσσας, Κατάληψη Αμυνταίου, Η Μάχη των Γιαννιτσών, Απελευθέρωση Θεσσαλονίκης, Απελευθέρωση Χαλκιδικής, Αγίου Όρους, Η Μάχη του Ναλμπάκιοϊ, Απελευθέρωση Φλώρινας, Αμυνταίου, Πτολεμαΐδος, Επιχειρήσεις του Βουλγαρικού και Σερβικού στρατού

Ελληνικός στόλος, Κατάληψη της Λήμνου, Βύθιση του Φετίχ Μπουλέν, Κατάληψη Θάσου, Ίμβρου, Αϊ Στράτη, Σαμοθράκης, Ψαρών, Τενέδου, Ναυμαχία Έλλης, Απελευθέρωση Μυτιλήνης, Απελευθέρωση Χίου, Ναυμαχία Λήμνου, Απελευθέρωση Σάμου, Δράση Μοίρας Ιονίου, Αξιωματικοί του Ναυτικού, Θωρηκτό Αβέρωφ

Στρατιά 'Ηπειρου, Κατάληψη Πρέβεζας, Πέντε Πηγαδιών, Η πορεία προς τα Ιωάννινα, Απελευθέρωση Ιωαννίνων, Οι τελευταίες ημέρες του βασιλέως Γεωργίου, Αεροπορία, Γεγονότα πριν το τέλος του Α΄Βαλκανικού

Αυτόνομη Βόρεια Ήπειρος

Β΄ Βαλκανικός Πόλεμος, Η Μάχη της Θεσσαλονίκης, Η Μάχη Κιλκίς, Λαχανά, Η κατάληψη της Δοϊράνης, Απελευθέρωση Σερρών, Δράμας, Δοξάτου, Ξάνθης, Κομοτηνής, Απελευθέρωση Καβάλας, Συνθήκη Βουκουρεστίου

Απελευθέρωση Κρήτης

Μετάλλια της Εποχής 1912 και 1913, Εξώφυλλα τετραδίων της Εποχής 1912 και 1913, Ημερήσιος τύπος 1912 και 1913, Αλληλογραφραφία από το μέτωπο, Βασιλιάς Κωνσταντίνος Α΄, Ελευθέριος Βενιζέλος, Παύλος Κουντουριώτη

Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΒΑΛΚΑΝΙΚΩΝ ΠΟΛΕΜΩΝ (Balkan Wars 1912 . 1913) ανήκει στην Οικογένεια Ποταμιάνου Ε.Κ.Α. (Ηπειρωτική).

Συναποτελείται από συλλογές, που αφορούν την συγκεκριμένη ιστορική περίοδο, του Μανουσάκη και άλλων.

Η Έρευνα, η Συγγραφή και η Επιμέλεια της ύλης πραγματοποιήθηκαν από την Αργυρή Κ. Μπαξεβάνου, Φιλόλογο και Συγγραφέα.

Υπεύθυνη Σχεδιασμού και Διαχείρισης ιστοσελίδος Ειρήνη Μαρία Β. Ταμπάκη, φοιτήτρια Μηχανικών Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών Π.Ε.

Ευγενική υποστήριξη Βασίλειος Α. Ταμπάκης, Δρ. Δασολογίας

Το υλικό στην πρωτογενή του μορφή εκτίθεται στην Ιερά Μονή Ευαγγελισμού, Σκιάθου.