ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΒΑΛΚΑΝΙΚΩΝ ΠΟΛΕΜΩΝ

BALKAN WARS 1912

.

1913

«Γ. ΑΒΕΡΩΦ» ΘΩΡΗΚΤΟ

Το θωρηκτό «Γεώργιος Αβέρωφ» υπήρξε το ιστορικότερο πλοίο της νεότερης Ελλάδας. Πήρε το όνομα θωρηκτό, ενώ στην πραγματικότητα ήταν θωρακισμένο καταδρομικό κλάσης «ΠΙΖΑ».

Ναυπηγήθηκε στα ναυπηγεία Ορλάντο στο Λιβόρνο της Ιταλίας κατά τη χρονική περίοδο 1908 έως 1911. Τότε η Ελληνική κυβέρνηση δαπάνησε 22.300.000 δρχ. για την αγορά του. Τα 8 εκατομμύρια δρχ. προέρχονταν από το 20% της κληρονομιάς του Γεωργίου Αβέρωφ. Ο Γεώργιος Αβέρωφ παραχώρησε με διαθήκη στο Ταμείο Εθνικού Στόλου το 1899 (χρονολογία δημοσίευσης της διαθήκης) το παραπάνω ποσό για τη ναυπήγηση πολεμικού πλοίου που θα έφερε το όνομά του και θα χρησιμοποιείτο ως εκπαιδευτικό πλοίο από τη «Σχολή Ναυτικών Δοκίμων». Το υπόλοιπο ποσό καλύφθηκε από το Δημόσιο Ταμείο. Για τον εφοδιασμό του πλοίου με πυρομαχικά διατέθηκαν από το Δημόσιο Ταμείο επιπλέον 3.5 εκατομμύρια δρχ.

Η αγορά του πλοίου προέκυψε από την επιτακτική ανάγκη για τη δημιουργία αξιόμαχου στόλου από την Ελλάδα. Το 1897 το Ελληνικό πολεμικό ναυτικό διέθετε μια ελάχιστη δύναμη απαρχαιωμένων τορπιλοβόλων και τριών γαλλικών θωρηκτών που είχαν κατασκευαστεί το 1888.

Η ανάγκη αυτή είχε ως αποτέλεσμα στα τέλη του 1908 να ενισχυθεί ο στόλος με 4 καινούρια αγγλικά και 4 γερμανικά αντιτορπιλικά. Σε αυτά επρόκειτο να προστεθεί και το θωρηκτό, καταδρομικό «Γ. Αβέρωφ».

Όταν ενδιαφέρθηκε για την αγορά του η Ελλάδα, το πλοίο κατασκευαζόταν, ενώ είχε ακυρωθεί η παραγγελία του. Για την αγορά του είχε ενδιαφερθεί και η Τουρκία. Ευτυχώς, όμως, κάτι τέτοιο δεν επετεύχθη.

Η Ελλάδα τότε με κυβερνήτη τον Μαυρομιχάλη κατάφερε την αγορά του και μάλιστα σε τιμή χαμηλότερη κατά 2 εκατομμύρια δρχ. σε σχέση με την τιμή πώλησης των δύο ομοίου τύπου πλοίων που κατασκευάστηκαν. Αυτό το πέτυχε, προκαταβάλλοντας το 1/3 της συνολικής αξίας του πλοίου. Έτσι, καθελκύστηκε στις 12 Μαρτίου 1910 και μετά από δοκιμές διάρκειας 1 έτους παραλήφθηκε στις 16 Μαΐου 1911 από την Ελλάδα.

Τότε το πλοίο με κυβερνήτη τον Ι. Δαμιανό απέπλευσε για την Αγγλία, προκειμένου να λάβει μέρος στις εορτές στέψης του Βασιλιά Γεωργίου Ε΄ στο Πόρτσμουθ, αλλά ταυτόχρονα και για να εφοδιασθεί με πυρομαχικά. Κατά τη μετάβασή του εκεί στις 19 Ιουνίου 1911 προσάραξε σε ύφαλο και χρειάστηκε να δεξαμενιστεί. Τότε εμφανίστηκαν κάποια επεισόδια απειθαρχίας, οπότε λίγες μέρες μετά, στις 8 Ιουλίου, ο Κυβερνήτης αντικαταστάθηκε από τον πλοίαρχο Παύλο Κουντουριώτη που πέτυχε την αποκατάσταση της τάξης.

Στις 20 Αυγούστου απέπλευσε από την Αγγλία και την 1η Σεπτεμβρίου κατέπλευσε στο Φάληρο όπου πλωτά μέσα και κόσμος του επεφύλασσαν φρενήρη υποδοχή. Πρέπει να σημειωθεί ότι εκείνη την εποχή το «Γ. Αβέρωφ» ήταν το πιο σύγχρονο και ισχυρό πλοίο στην Ανατολική Μεσόγειο και ιδιαίτερα στο Αιγαίο.

Το θωρηκτό έχει μήκος 140,5 μέτρα και πλάτος 21 μέτρα. Το βύθισμά του ήταν 7,5 μέτρα και το εκτόπισμά του 10.113 τόνοι. Η μηχανή προώθησης αποτελείτο από 2 τετρακύλινδρες παλινδρομικές ατμομηχανές τριπλής εκτόνωσης, 2 προωστήρες, 22 γαλλικούς λέβητες υδραυλικού συστήματος Bellevill, ενδεικτικής ιπποδύναμης 19.000 ίππων. Οι μηχανές ήταν ιταλικές και οι γεννήτριες γερμανικές. Η καύσιμη ύλη ήταν 1.500 τόνοι άνθρακα. Η μέγιστη ταχύτητά του ήταν 23 κόμβοι (την περίοδο του Β΄ παγκοσμίου πολέμου είχε μειωθεί στους 16 κόμβους).

Για οπλισμό έφερε 4 πυροβόλα των 9,2 ιντσών (234 χιλιοστών) συστήματος Armstrong (αγγλικά πυροβόλα) σε δύο δίδυμους πύργους κατά μήκος, ανά ένα σε πλώρη και πρύμνη, 8 πυροβόλα των 7,5 ιντσών (190 χιλιοστών) ομοίου συστήματος (αγγλικά επίσης) σε 4 δίδυμους πύργους ανά δύο εκατέρωθεν των πλευρών στο ύψος της μέσης, 14 ταχυβόλα των 75 χιλιοστών, 2 ταχυβόλα αντιαεροπορικά των 75 χιλιοστών, 4 ταχυβόλα των 47 χιλιοστών, 3τορπιλοσωλήνες (2 υποβρύχιοι πλευρικοί και 1 υποβρύχιος πρυμναίος) 17 ιντσών (430 χιλιοστών).

Ο οπλισμός την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου μετετράπη σε 2 πυροβόλα των 23,4 εκατοστών σε 2 δίδυμους πύργους κατά το διάμηκες, 8 πυροβόλα των 19,5 εκατοστών σε 4 δίδυμους πλευρικούς πύργους, 8 πυροβόλα των 7,6 εκατοστών, 4 αντιαεροπορικά πυροβόλα των 7,6 εκατοστών και 6 πυροβόλα των 37 χιλιοστών. Οι τορπιλοσωλήνες είχαν αφαιρεθεί κατά τη μετασκευή του κατά το 1925/1926.

Η θωράκισή του ήταν στη ζώνη της ατράκτου 200 χιλιοστά μεσαία και 80 χιλιοστά ακραία, του καταστρώματος 50 χιλιοστά, πλευρικά 175 χιλιοστά, στα άκρα 100 χιλιοστά, του πυροβολείου 175 χιλιοστά και οι πύργοι των πυροβόλων 190 χιλιοστά.

Η ακτίνα ενέργειάς του ήταν 7.125 μίλια με ταχύτητα 10 κόμβων και 2.489 μίλια με ταχύτητα 18 κόμβων.

Το «Γ. Αβέρωφ» έλαβε μέρος στους Βαλκανικούς πολέμους, στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο, στη Μικρασιατική εκστρατεία και στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο.

Στους Βαλκανικούς πολέμους πήρε μέρος ως ναυαρχίδα του Στόλου υπό τον Υποναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη και Κυβερνήτη τον πλοίαρχο Σοφοκλή Δούσμανη. Το «Γ. Αβέρωφ» συμμετείχε στην απελευθέρωση των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου και διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στις ναυμαχίες της Έλλης και της Λήμνου που είχαν ως συνέπεια την κυριαρχία του Ελληνικού στόλου στο Αιγαίο.

Η υπεροχή του πλοίου φάνηκε με την αξιοποίηση της μέγιστης ταχύτητάς του, το μεγάλο βεληνεκές των πυροβόλων του αλλά και με την τακτική του Κουντουριώτη. Πλοίο και Κυβερνήτης είχαν γίνει μύθος. Οι Έλληνες το αποκαλούσαν ο «Τυχερός μπαρμπα Γιώργος» και οι Τούρκοι «Το διαβολοβάπορο» (Σεϊτάν παπόρ).

Στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο ο Τουρκικός στόλος παρέμεινε στα Δαρδανέλια, λόγω της ναυτικής υπεροχής των Συμμάχων, οπότε οι υπηρεσίες του ήταν μικρές.

Στη Μικρασιατική εκστρατεία μετείχε στις επιχειρήσεις μεταφοράς στρατιωτών και στην κάλυψη των αποβατικών επιχειρήσεων στην Ανατολική Θράκη.

Το 1926 το θωρηκτό αναβαθμίστηκε με την προσθήκη αντιαεροπορικών πυροβόλων και τον εκσυγχρονισμό των συστημάτων του.

Στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο τον Απρίλιο του 1941, λόγω της παλαιότητας του πλοίου και της ραγδαίας προέλασης των Γερμανών, το Γενικό Επιτελείο Ναυτικού σχεδίαζε τη βύθισή του αλλά το πλήρωμά του πήρε την πρωτοβουλία και διέφυγε στην Αλεξάνδρεια, όπου έφτασε χωρίς να έχει υποστεί ζημιές από Γερμανικούς βομβαρδισμούς. Κατά τη διάρκεια του πολέμου έκανε περιπολίες στον Ινδικό Ωκεανό.

Με την απελευθέρωση της Ελλάδας στις 17 Οκτωβρίου 1944, το «Γ. Αβέρωφ», επικεφαλής του Στόλου, μετέφερε την Ελληνική κυβέρνηση από την εξορία στην Αθήνα. Πλοίαρχος ήταν ο Σπυρίδων Μάτεσης ο οποίος υπήρξε και ο τελευταίος πλοίαρχος του «Γ. Αβέρωφ».

Το πλοίο αποσύρθηκε το 1952 και παρέμεινε αγκυροβολημένο στον Πόρο μέχρι 1983.

Το Πολεμικό Ναυτικό το 1984 αποφάσισε να το μεταφέρει στο Φάληρο και να το μετατρέψει σε πλωτό μουσείο, όπως και έγινε.

Το 2003 βραβεύτηκε για τις υπηρεσίες που προσέφερε με το Χρυσό μετάλλιο της Ακαδημίας Αθηνών.

Επιχειρήσεις στις οποίες συμμετείχε το θωρηκτό «Γ. Αβέρωφ» κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων και άλλες επιχειρήσεις του ελληνικού στόλου

(ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ)

Στις 17 Σεπτεμβρίου του 1912 και ώρα 18:30 κηρύχθηκε η επιστράτευση.

Στις 19 του ίδιου μήνα επιβιβάζεται ο Παύλος Κουντουριώτης στο «Γ. Αβέρωφ» ως αρχηγός του στόλου του Αιγαίου Αμέσως μαζί με το θωρηκτό «Σπέτσαι» αρχίζουν περιπολίες στην περιοχή του Αρτεμισίου.

Στις 3 Οκτωβρίου ολόκληρος ο Ελληνικός στόλος συγκεντρώνεται στο Φάληρο.

Στις 5 Οκτωβρίου, ημέρα Παρασκευή, κηρύσσεται ο πόλεμος της Ελλάδος και των Συμμάχων εναντίον της Τουρκίας. Την ίδια ημέρα στις 10:00 το πρωί επιβιβάζονται στο θωρηκτό «Γ. Αβέρωφ» ο Υπουργός Ναυτικών Στράτος, ο Γενικός Επιθεωρητής, Ναύαρχος Λ. Τώφνελ, και ο Πρωθυπουργός, Ελ. Βενιζέλος. Στις 11:30 επιβιβάζεται και ο Βασιλιάς Γεώργιος Α΄και ακολουθεί επίσημος αγιασμός.

Μετά τις προσφωνήσεις των πολιτικών και τις ευχές του Βασιλιά, οι επίσημοι αποχωρούν και στις13:30 ο Ελληνικός στόλος απέπλευσε και εκδόθηκε το πρώτο πολεμικό σήμα:

«Η Α. Μ. ο Βασιλεύς στέλνει θερμάς ευχάς υπέρ της επιτυχίας του ιερού αγώνος μας. Αι δάφναι των ενδόξων πολέμων του Ελληνισμού πληρούσι πολλάς σελίδας της Ιστορίας και έχει ακραδάντως πεποίθησιν ότι ο ημέτερος στόλος σήμερον θα προσθέσει μίαν ένδοξον σελίδα εις την ιστορίαν του Ναυτικού.

Ο Αρχηγός Στόλου Αιγαίου

Κουντουριώτης»

Ο στόλος με την αναχώρησή του από το Φάληρο κινήθηκε προς τη Λήμνο όπου αγκυροβόλησε στον όρμο του Μούδρου στις 7 Οκτωβρίου 1912. Την επομένη επιχειρείται απόβαση του στρατού στη Λήμνο, τον οποίο μετέφεραν τα δύο επίτακτα πλοία «Πηνειός» και «Κανάρης». Αποβίβασαν 540 άνδρες και δύο ορειβατικές μοίρες. Ταυτόχρονα, το «Γ. Αβέρωφ» κάλυπτε με περιπολίες την περιοχή μεταξύ Τένεδου και Ακρωτηρίου Σίγκρι (στην ασιατική ακτή).

Στις 9 Οκτωβρίου και ώρα 13:00 το «Γ. Αβέρωφ» εισέρχεται στον Μούδρο. Το νησί της Λήμνου είχε καταληφθεί και στην πρωτεύουσα Κάστρο (Μύρινα), άγημα υψώνει την Ελληνική σημαία. Ακολούθως, ο όρμος του Μούδρου μετατρέπεται σε ναυτική πολεμική βάση.

Στις 12 Οκτωβρίου τα περιπολικά αιχμαλωτίζουν μπροστά στα Δαρδανέλλια το τουρκικό φορτηγό πλοίο «PELURIA» το οποίο ήταν φορτωμένο γαιάνθρακα που κατασχέθηκε για τις ανάγκες του στόλου.

Στις 14 Οκτωβρίου φθάνει στη Λήμνο το επίτακτο «Σπέτσαι» που μεταφέρει πυρομαχικά και εφοδιάζει το «Γ. Αβέρωφ». Τα απόγευμα της ίδιας ημέρας το «Γ. Αβέρωφ» μαζί με τα «Σφενδόνη» και «Ναυκρατούσα» αποπλέουν για περιπολία στη διάρκεια της οποίας αιχμαλωτίζουν το επιβατηγό «Ισμαΐλια» και το οδηγούν στο Μούδρο.

Στις 18 Οκτωβρίου και ώρα 06:00 ο Στόλος του Αιγαίου χωρίζεται σε τρεις Μοίρες. Η 1η μοίρα αποτελούμενη από τα «Γ. Αβέρωφ», «Ψαρά», «Ναυκρατούσα» και «Λέων» σπεύδουν για την κατάληψη των νησιών Ίμβρου και Σαμοθράκη. Η δεύτερη αποτελούμενη από τα «Σπέτσαι», «Ύδρα», «Θύελλα» και «Λόγχη» σπεύδουν για την κατάληψη της «Θάσου» και η 3η μοίρα με το «Κανάρης» και την «τορπιλάκατο 14» για την κατάληψη του νησιού του Αγ. Ευστράτιου.

Την ίδια ημέρα το «Γ. Αβέρωφ» πραγματοποιεί απόβαση 150 ανδρών στην Ίμβρο και καταλαμβάνει το νησί. Ταυτόχρονα, συνεχίζονται οι περιπολίες μπροστά από τα Δαρδανέλια.

Επίσης, στις 18 Οκτωβρίου το τορπιλοβόλο «11» με κυβερνήτη τον Ν. Βότση στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης βυθίζει το τουρκικό πολεμικό, «Φετίχ Μπουλέν».

Στις 20 Οκτωβρίου το «Σπέτσαι» ολοκληρώνει την κατάληψη της Θάσου. Οι κάτοικοι του νησιού υποδέχονται τους Έλληνες με πανηγυρισμούς.

Στις 21 Οκτωβρίου το «Εσπέρια» συνοδεύει στον Πειραιά τα συλληφθέντα ατμόπλοια «Γιούλιτς», «Μάιν» και «Αστούριαν».

Στις 24 Οκτωβρίου το μεσημέρι τα «Γ. Αβέρωφ», «Λέων», «Θύελλα» και «Ναυκρατούσα» αγκυροβολούν στον όρμο της Τενέδου. Η Τένεδος έχει καταληφθεί.

Στις 28 Οκτωβρίου καταπλέουν από τη Σκιάθο προς το Μούδρο τα τορπιλοβόλα «Τ2» και «Τ5» και την επόμενη ημέρα ακολουθεί το πλωτό νοσοκομείο «Ιωνία».

Στις 7 Νοεμβρίου το απόγευμα με επικεφαλής το «Γ. Αβέρωφ», τα θωρηκτά «Ύδρα», «Σπέτσαι» και «Ψαρά» τα αντιτορπιλικά «Ιέραξ», «Νίκη», «Ασπίς» και «Βέλος», τα τορπιλοβόλα «Τ•12» και «Τ•14» καθώς και τα εμπορικά «Κανάρης» και «Πέλοψ» με ναυτικά αγήματα αποπλέουν. Επίσης, το αντιτορπιλικό «Νέα Γενεά» που συνόδευε τα εμπορικά «Ισμήνη» και «Καλουτά» που μετέφεραν ελληνικά τάγματα αποπλέουν για κατάληψη της Μυτιλήνης.

Την επόμενη το πρωί στις 05:00 επιχείρησαν απόβαση και μέχρι το μεσημέρι το νησί είχε καταληφθεί. Ακολούθως, ο στόλος κινείται και πάλι προς το Μούδρο.

Στις 3 Δεκεμβρίου 1912 (ναυμαχία της Έλλης) ο Τουρκικός στόλος, αποτελούμενος από 8 αντιτορπιλικά, 4 θωρηκτά και 1 καταδρομικό, επιχείρησε έξοδο από τα στενά με κατεύθυνση προς τα βόρεια.

Τα ελληνικά θωρηκτά με πρώτο το «Γ. Αβέρωφ» συνέκλιναν προς την πορεία των τουρκικών, έχοντας τα ανιχνευτικά και τα αντιτορπιλικά στο αριστερό πλευρό.

Στις 09:22 τα τουρκικά θωρηκτά άρχισαν ομοβροντία από απόσταση 12.500 μέτρων και τα ελληνικά απάντησαν με καθυστέρηση 3 λεπτών. Στις 9:35 το «Γ. Αβέρωφ» αποφάσισε να αποκοπεί από τον υπόλοιπο Ελληνικό στόλο και αυξάνοντας την ταχύτητά του στα 20 μίλια, βρέθηκε μετά από είκοσι λεπτά σε απόσταση 4.600 μέτρα από το «Haireddin Barbarossa», καταδιώκοντάς το προς τα νότια.

Τα επάκτια πυροβόλα των Τούρκων είχαν επικεντρώσει τις προσπάθειές τους εναντίον του θωρηκτού «Γ. Αβέρωφ», προκειμένου να αποφευχθεί ο πανικός στις γραμμές τους.

Σε όλη τη διάρκεια της εμπλοκής το θωρηκτό «Γ. Αβέρωφ» έριξε μόνο 127 βλήματα, ενώ θα μπορούσε να εκτοξεύσει τα τετραπλάσια, λόγω προσωρινής εμπλοκής των πυροβόλων του στη διάρκεια της ανεξάρτητης δράσης του. Ευτυχώς, οι Τούρκοι δεν το κατάλαβαν και πάνω στο πανικό τους υποχώρησαν προς τα Δαρδανέλλια.

Τα «Γ. Αβέρωφ» στη διάρκεια της ναυμαχίας δέχθηκε 4 βλήματα μεγάλου διαμετρήματος και δεκαπέντε μικρού, αλλά οι ζημιές που υπέστη ήταν ελάχιστες. Οι απώλειες σε ανθρώπινες ζωές ήταν δύο άντρες και πέντε τραυματίες του «Γ. Αβέρωφ» (από ελληνικής πλευράς υπήρχε και ένας τραυματίας από το θωρηκτό «Σπέτσαι»).

Από τουρκικής πλευράς το «Barbarossa» είχε 7 νεκρούς και αρκετούς τραυματίες καθώς και σημαντικές ζημιές στους λέβητες και το πυροβόλο των 280 χιλιοστών το οποίο αχρηστεύτηκε. Επίσης, το «Torgut Reis» είχε 51 νεκρούς και 40 τραυματίες.

Ακολούθησε και δεύτερη ναυμαχία μεταξύ των δύο στόλων ένα μήνα μετά, στις 5 Ιανουαρίου 1913, νοτιοανατολικά της Λήμνου.

Το ανιχνευτικό «Λέων» στις 08:30 παρατήρησε έξοδο του Τουρκικού στόλου. Το «Μετζητιέ» με συνοδεία 3 θωρηκτών και 8 αντιτορπιλικών που έπλεαν προς την Λήμνο. Το «Λέων» ενημέρωσε επίσης, τον υπόλοιπο στόλο.

Η έξοδος του Τουρκικού στόλου έγινε λόγω της εσφαλμένης γνώμης που είχαν ότι η Ελληνική ναυαρχίδα «Γ. Αβέρωφ» έλειπε, καθώς κατεδίωκε το «Χαμιδιέ» που είχε καταφέρει να βγει από τα Δαρδανέλλια, χωρίς να γίνει αντιληπτό από τον Ελληνικό στόλο. Θεώρησαν ότι ήταν ευκαιρία να πλήξουν το ορμητήριο των Ελλήνων στο Μούδρο.

Ο Ελληνικός στόλος, μόλις ενημερώθηκε για την έξοδο του Τουρκικού στόλου, κινητοποιήθηκε για να τον συναντήσει. Τα πλοία που κινήθηκαν προς τον Τουρκικό στόλο ήταν 4 θωρηκτά (συμπεριλαμβανομένου και του «Γ. Αβέρωφ»), τα ανιχνευτικά «Αετός», «Ιέραξ» και τα αντιτορπιλικά «Σφενδόνη», «Ναυκρατούσα» και «Νίκη». Σε αυτό το κομβόι πλοτών, στο ακρωτήριο Ειρήνη της Λήμνου, ενώθηκαν και τα «Λέων» και «Ασπίς».

Στον Τουρκικό στόλο προπορευόταν το «Μετζητιέ», όταν όμως αντίκρισε το θωρηκτό «Γ. Αβέρωφ», έσπευσε να ενωθεί με τον υπόλοιπο Τουρκικό στόλο.

Στις 11:34 τα Τουρκικά πλοία άρχισαν κανονιοβολισμούς εναντίον των Ελληνικών. Τα Ελληνικά πλοία απάντησαν μετά από 1 λεπτό χτύπησαν μεθοδικά και με επιτυχία τους στόχους τους σε αντίθεση με τα Τουρκικά, που γρήγορα κυριεύτηκαν από πανικό.

Πριν τις 12:00 το «Μεσουντιέ» είχε τυλιχθεί στις φλόγες και το «Μπαρμπαρόσσα» είχε σοβαρές ζημιές από τους κανονιοβολισμούς του «Γ. Αβέρωφ».

Έτσι, μέσα σε είκοσι λεπτά ολόκληρος ο Τουρκικός στόλος είχε τραπεί σε φυγή και προσπαθούσε να επιστρέψει στα Δαρδανέλια. Το «Γ. Αβέρωφ» τότε καταδίωξε τον εχθρό αλλά μόνο του, γιατί τα υπόλοιπα πλοία δεν μπορούσαν να ακολουθήσουν την ταχύτητά του. Αυτή τη φορά, όμως, για να μην παρουσιαστεί μπλοκάρισμα των κλείστρων από υπερθέρμανση, όπως στην προηγούμενη ναυμαχία, φρόντισε να μάχεται εναλλάξ και από τις δύο πλευρές.

Στις 13:50 ένα βλήμα βρήκε το «Τουργκούτ Ρέιζ» στην ίσαλο γραμμή, με αποτέλεσμα να πλημμυρίσει ένα του λεβητοστάσιο.

Οι Τούρκοι έπαθαν σημαντικές φθορές και οι νεκροί υπολογίζονται στους 460 άνδρες.

Από Ελληνικής πλευράς υπήρξαν 1 νεκρός και 8 τραυματίες από το Θωρηκτό «Γ. Αβέρωφ» και ένας νεκρός από το θωρηκτό «Σπέτσαι».

Ακολούθησε η κατάληψη της Σάμου και ουσιαστικά σηματοδοτήθηκε η νικηφόρα λήξη των θαλασσίων επιχειρήσεων του Ελληνικού στόλου.

Βαλκανική Κρίση 1875 έως 1878, Α΄ Βαλκανικός Πόλεμος, Προπαρασκευ, Εθελοντές, Ιατρική Περίθαλψη, Υπογραφή Βαλκανικού Συμφώνου

Κατάληψη Ελασσόνας, Δεσκάτης, Η Μάχη του Σαραντάπορου, Απελευθέρωση Σερβίων, Κοζάνης, Απελευθέρωση Γρεβενών, Δεσκάτης, Απελευθέρωση Λιτοχώρου, Κατερίνης, Απελευθέρωση Βέροιας, Απελευθέρωση Έδεσσας, Κατάληψη Αμυνταίου, Η Μάχη των Γιαννιτσών, Απελευθέρωση Θεσσαλονίκης, Απελευθέρωση Χαλκιδικής, Αγίου Όρους, Η Μάχη του Ναλμπάκιοϊ, Απελευθέρωση Φλώρινας, Αμυνταίου, Πτολεμαΐδος, Επιχειρήσεις του Βουλγαρικού και Σερβικού στρατού

Ελληνικός στόλος, Κατάληψη της Λήμνου, Βύθιση του Φετίχ Μπουλέν, Κατάληψη Θάσου, Ίμβρου, Αϊ Στράτη, Σαμοθράκης, Ψαρών, Τενέδου, Ναυμαχία Έλλης, Απελευθέρωση Μυτιλήνης, Απελευθέρωση Χίου, Ναυμαχία Λήμνου, Απελευθέρωση Σάμου, Δράση Μοίρας Ιονίου, Αξιωματικοί του Ναυτικού, Θωρηκτό Αβέρωφ

Στρατιά 'Ηπειρου, Κατάληψη Πρέβεζας, Πέντε Πηγαδιών, Η πορεία προς τα Ιωάννινα, Απελευθέρωση Ιωαννίνων, Οι τελευταίες ημέρες του βασιλέως Γεωργίου, Αεροπορία, Γεγονότα πριν το τέλος του Α΄Βαλκανικού

Αυτόνομη Βόρεια Ήπειρος

Β΄ Βαλκανικός Πόλεμος, Η Μάχη της Θεσσαλονίκης, Η Μάχη Κιλκίς, Λαχανά, Η κατάληψη της Δοϊράνης, Απελευθέρωση Σερρών, Δράμας, Δοξάτου, Ξάνθης, Κομοτηνής, Απελευθέρωση Καβάλας, Συνθήκη Βουκουρεστίου

Απελευθέρωση Κρήτης

Μετάλλια της Εποχής 1912 και 1913, Εξώφυλλα τετραδίων της Εποχής 1912 και 1913, Ημερήσιος τύπος 1912 και 1913, Αλληλογραφραφία από το μέτωπο, Βασιλιάς Κωνσταντίνος Α΄, Ελευθέριος Βενιζέλος, Παύλος Κουντουριώτη

Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΒΑΛΚΑΝΙΚΩΝ ΠΟΛΕΜΩΝ (Balkan Wars 1912 . 1913) ανήκει στην Οικογένεια Ποταμιάνου Ε.Κ.Α. (Ηπειρωτική).

Συναποτελείται από συλλογές, που αφορούν την συγκεκριμένη ιστορική περίοδο, του Μανουσάκη και άλλων.

Η Έρευνα, η Συγγραφή και η Επιμέλεια της ύλης πραγματοποιήθηκαν από την Αργυρή Κ. Μπαξεβάνου, Φιλόλογο και Συγγραφέα.

Υπεύθυνη Σχεδιασμού και Διαχείρισης ιστοσελίδος Ειρήνη Μαρία Β. Ταμπάκη, φοιτήτρια Μηχανικών Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών Π.Ε.

Ευγενική υποστήριξη Βασίλειος Α. Ταμπάκης, Δρ. Δασολογίας

Το υλικό στην πρωτογενή του μορφή εκτίθεται στην Ιερά Μονή Ευαγγελισμού, Σκιάθου.