ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΒΑΛΚΑΝΙΚΩΝ ΠΟΛΕΜΩΝ

BALKAN WARS 1912

.

1913

ΕΠΙΣΤΡΑΤΕΥΣΗ . ΕΝΑΡΞΗ ΠΟΛΕΜΟΥ

Αιτία της επιστράτευσης των Ελληνικών δυνάμεων ήταν η εδαφική προσάρτηση της Σάμου από την Τουρκία (10 / 23 Σεπτεμβρίου 1912).

Η είδηση της γενικής επιστράτευσης έφερε στα πλήθη των Ελλήνων μεγάλο ενθουσιασμό. Στο κέντρο της Αθήνας με ζητωκραυγές ενθάρρυναν οι πολίτες την επιστράτευση. Πολλοί μάλιστα συγκεντρώθηκαν κάτω από τα γραφεία του Υπουργείου Στρατιωτικών (Άμυνας), φωνάζοντας συνθήματα όπως «Ζήτω ο πόλεμος». Πλήθη συγκεντρώθηκαν την ίδια νύχτα έξω από την οικία του τότε Πρωθυπουργού, Ελευθερίου Βενιζέλου. Όταν ρωτήθηκε Ο Βενιζέλος από συντάκτη της τότε εφημερίδας «Εμπρός», για το αν έχει κηρυχθεί πόλεμος με την Τουρκία, είπε πως «Η Ελλάς δεν εκήρυξεν ακόμη τον πόλεμον κατά της Τουρκίας» είπε, επίσης, πως την επόμενη ημέρα θα ανακαλείτο από την Κωνσταντινούπολη ο τότε Έλληνας πρεσβευτής κ. Γρυπάρης.

Με κοινή διακοίνωσή τους στις 30 Σεπτεμβρίου 1912 η Ελλάδα, η Βουλγαρία και η Σερβία ενημέρωσαν τις δυνάμεις της Ευρώπης. Επίσης επέδωσαν τελεσίγραφο στην Υψηλή Πύλη το οποίο αναφερόταν στην τύχη των Χριστιανικών εθνοτήτων που ζούσαν στις Βαλκανικές επαρχίες της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.

Τα Ελληνικά στρατεύματα άρχισαν να κινούνται προς τη μεθόριο στις 3 Οκτωβρίου 1912. Η Τουρκία δεν πίστευε πως η Ελλάδα θα τολμούσε την κήρυξη πολέμου εναντίον της, πράγμα που ακράδαντα το πίστευε για τη Σερβία και τη Βουλγαρία. Γι’ αυτό επέδωσε τα διαβατήρια στους Σέρβους και Βούλγαρους διπλωμάτες όχι όμως και στους Έλληνες.

«Στις 18 Σεπτεμβρίου 1912 με βασιλικό διάταγμα κλήθηκαν υπό τα όπλα οι κλάσεις των εφέδρων από το 1900 ως το 1910 και οι κλάσεις των εθνοφρουρών υπαξιωματικών και δεκανέων μέχρι το 1897 και όλοι οι έφεδροι Υπολοχαγοί και Ανθυπολοχαγοί μέχρι 51 ετών. Η προσέλευση των εφέδρων άρχισε 19 Σεπτεμβρίου και τελείωσε στις 21 του ίδιου μηνός. Μετά την προσέλευση των εφέδρων το Σύνταγμα συγκροτήθηκε για πολεμική εκστρατεία και απ' τις 22 ως 26 Σεπτεμβρίου εξασκήθηκε σε πορείες και ασκήσεις ελιγμών και μάχης επί οποιουδήποτε εδάφους.» (Από το ημερολόγιο του 10ου Συντάγματος.)

Η πολιτική και στρατιωτική κλιμάκωση στα Βαλκάνια αρχικά αιφνιδίασε τον Βενιζέλο ο οποίος εκείνη τη στιγμή δεν ήταν πρόθυμος για πολεμικές ενέργειες λόγω του απαράσκευου του Ελληνικού στρατού. Όμως δεν ήταν δυνατόν να μείνει αμέτοχος στις εξελίξεις. Με τη στήριξη του βασιλιά Γεωργίου του Α΄ υπέγραψε το διάταγμα της επιστράτευσης η οποία κηρύχθηκε τα μεσάνυχτα της 17ης Σεπτεμβρίου 1912. Η επιστράτευση πραγματοποιήθηκε με ενθουσιασμό και υποδειγματική τάξη.

Σύμφωνα με την «Ιστορία της Οργάνωσης του Ελληνικού στρατού» (1821 ως 1954) του Γενικού Επιτελείου Στρατού, έκδοση Διεύθυνσης Ιστορίας στρατού, Αθήνα 2005: «Με βάση το Σχέδιο επιστράτευσης που εφαρμόστηκε στις 16 Σεπτεμβριου 1912 συμπληρώθηκε η δύναμη των I, II,II και IV Μεραρχιών της Ταξιαρχίας Ιππικού και των λοιπών Μονάδων που ήταν ενεργές και συγκροτήθηκαν οι V,VI και VII Μεραρχίες.

Η Στρατιά Ηπείρου στις 12 Δεκεμβρίου του 1912 θα μετονομαστεί σε Μεραρχία Ηπείρου και τον Φεβρουάριο του 1913 σε VIII Μεραρχία. Το Μάρτιο του 1913 συγκροτήθηκε η ΙΧ Μεραρχία με έδρα το Αργυρόκαστρο. Στην αρχική της σύνθεση περιλαμβάνονταν τρια Συντάγματα Πεζικού μια Μοίρα Ορειβατικού Πυροβολικού και ένας Ουλαμός Ιππικού. Στα μέσα Απριλίου του 1913 διατάχθηκε η συγκρότηση της Χ Μεραρχίας στην περιοχή Γουμένισσας.

Η συγκρότηση των τριών Διοικήσεων Σώματος Στρατού που προέβλεπε το σχέδιο επιστράτευσης, κρίθηκε σκόπιμο να μην πραγματοποιηθεί και αποφασίστηκε η απευθείας Διοίκηση των Μεραρχιών από το Γενικό Στρατηγείο.»

Λόγω έλλειψης χώρου αρκετοί από τους στρατιώτες που συγκεντρώθηκαν εξαιτίας της επιστράτευσης στην Αθήνα έμεναν στην ύπαιθρο, ενώ η μετέπειτα μεταφορά τους στα σύνορα έγινε κυρίως από το Βόλο όπου κατέφθαναν με πλοία μέσω του Ευβοϊκού κόλπου.

Κήρυξη του πολέμου 5/10/1912

Μετά την επίδοση των διαβατηρίων από την Οθωμανική κυβέρνηση στους πρέσβεις της Βουλγαρίας και της Σερβίας, Σόφια και Βελιγράδι απέστειλαν έγγραφα στην Υψηλή Πύλη κηρύσσοντας τον πόλεμο. Η Τουρκία ανταπέδωσε κηρύσσοντας και αυτή πόλεμο. Και η Ελλάδα την ίδια νύχτα κήρυξε πόλεμο στην Τουρκία, παρότι διακινδύνευε την ασφάλεια του πρεσβευτού της στην Κωνσταντινούπολη στον οποίο η Τουρκία δεν είχε επιδώσει διαβατήριο.

Η Τουρκία συγκέντρωσε την προσοχή της περισσότερο προς τους Βουλγάρους τους οποίους θεωρούσαν επικινδυνότερους (και εγγύτερους προς την Κωνσταντινούπολη). Ο Τούρκος Υπουργός Στρατιωτικών Ναζήμ πασάς ανέλαβε την Αρχιστρατηγία και αναχώρησε για την Αδριανούπολη.

Στο διάγγελμά του ο βασιλιάς Γεώργιος Α΄, δικαιολογώντας την κήρυξη του πολέμου, ανάμεσα στα άλλα έλεγε πως ο πόλεμος επιβαλλόταν

«... μετά την αποτυχία των Ειρηνικών προσπαθειών του (ενν. το Ελληνικό κράτος) προς επίτευξιν και εξασφάλισιν των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των υπό τον Τουρκικόν ζυγόν Χριστιανών, όπως δια των όπλων θέση τέρμα εις την δυστυχίαν την οποίαν ούτοι υφίστανται από τόσων αιώνων.

Η Ελλάς πάνοπλος μετά των Συμμάχων αυτής, εμπνεομένων υπό των αυτών αισθημάτων και συνδεομένων διά κοινών υποχρεώσεων, αναλαμβάνει τον ιερόν αγώνα του δικαίου της ελευθερίας των καταδυναστευομένων λαών της Ανατολής. ...».

Το διάγγελμα φέρει ημερομηνία 5 Οκτωβρίου 1912 και μαζί με τον Γεώργιο υπέγραψε και το Υπουργικό Συμβούλιο αποτελούμενο: από τους Βενιζέλο, Ρακτιβάν, Κορομηλά, Τσιριμώκο, Ρέπουλη, Μιχαλακόπουλο και Διομήδη.

ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΚΑΤΟΡΘΩΜΑ

Αυτό συνέβη στις 5 Οκτωβρίου 1912, δηλαδή την ημέρα κήρυξης του πολέμου. Δύο Ελληνικές κανονιοφόροι πραγματοποίησαν έξοδο στον Αμβρακικό κόλπο.

Ο Διάδοχος Κωνσταντίνος απηύθηνε ημερήσια διαταγή στις 5 Οκτωβρίου 1912.

Παραθέτουμε το κείμενο:

«Αξιωματικοί, Υπαξιωματικοί και Στρατιώται

Η ακεραιότης της πατρίδος απειλείται. Των υποδούλων αδελφών ημών κινδυνεύει η ύπαρξις και ο Ελληνικός στρατός συνεκεντρώθη εις τα σύνορα, όπως υπερασπίση την τιμήν της Ελλάδος. Του στρατού τούτου η Α.Μ. ο βασιλεύς ημών ηυδόκησε να τάξη εμέ Αρχηγόν.

Αναλαμβάνω σήμερον μετά θάρρους και πεποιθήσεως την Αρχηγίαν υμών, διότι γνωρίζω ότι ηγούμαι ανδρών αποφασισμένων να καταστήσωσι σεβαστά τα δίκαιά μας.

Η προς υμάς πεποίθησίς μου ενισχύεται ακόμη και εκ του ότι εν καιρώ ειρήνης εξησκήθητε εις την πολεμικήν δράσιν και χειρίζεσθε τα τελειότερα τυφέκια και τα τελειότερα πυροβόλα. Εμμείνατε μέχρι τέλους εις την ιδέαν ότι δια των όπλων σας θα επιβάλλετε όταν διαταχθείτε, την θέλησιν του κράτους και ότι ουδεμία στέρησις ουδέν εμπόδιον θα είναι ικανά να μειώσωσι την δύναμιν της αποφάσεώς σας, επιμένοντας μέχρι τέλους και μετά σιδηράς πειθαρχίας συσσωματωμένοι περί τους Αρχηγούς σας.

Ζήτω ο Βασιλεύς

Κωνσταντίνος Διάδοχος».

Την έναρξη του πολέμου την αντιλήφθηκαν το πρωί της 6 Οκτωβρίου 1912 οι Έλληνες στρατιώτες της Θεσσαλίας, όταν άκουσαν πυροβολισμούς στην περιοχή βορείως του Τυρνάβου. Λίγο μετά τους ανέγνωσαν τη διαταγή του διαδόχου Αρχιστρατήγου Κωνσταντίνου.

Με το παρακάτω διάγγελμα του Βασιλέως Γεωργίου Α΄ κηρύχθηκε ο πόλεμος:

«ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΛΑΟΝ ΜΟΥ

Αι ιεραί υποχρεώσεις προς την φιλτάτην πατρίδα, προς του υποδούλους αδελφούς μας και προς την ανθρωπότητα επιβάλλουσιν εις το Κράτος, μετά την αποτυχίαν των ειρηνικών προσπαθειών του προς επίτευξιν και εξασφάλισιν των ανθρωπίνων διακιωμάτων των υπό των Τουρκικόν ζυγόν Χριστιανών, όπως διά των όπλων θέση τέρμα εις την δυστυχίαν ην ούτοι υφίστανται από τόσων αιώνων.

Η Ελλάς πάνοπλος μετά των συμμάχων αυτής, εμπνεομένων υπό των αυτών συναισθημάτων και συνδεομένων δια κοινών υποχρεώσεων, αναλαμβάνει τον ιερόν αγώνα του δικαίου και της ελευθερίας των καταδυναστευομένων λαών της Ανατολής.

Ο κατά ξηράν και θάλασσαν στρατός ημών, εν πλήρει συναισθήσει του καθήκοντος αυτού προς το Έθνος και την Χριστιανοσύνην, μνήμων των εθνικών αυτού παραδόσεων και υπερήφανος δια την ηθικήν αυτού υπεροχήν κατ' αξίαν, αποδύεται μετά πίστεως εις τον αγώνα όπως δια του τιμίου αυτού αίματος αποδώση την ελευθερίαν εις τους τυραννουμένους.

Η Ελλάς, μετά των αδελφών συμμάχων κρατών, θα επιδιώξη πάση θυσία τον ιερόν αυτόν σκοπόν. Επικαλούμεθα δε την αρωγήν του Υψίστου εν τω δικαιωτάτω τούτω αγώνι του πολιτισμού και ανακράζομεν: Ζήτω η Ελλάς! Ζήτω το Έθνος!

Αθήναι 5 Οκτωβρίου 1912

Γεώργιος

Το Υπουργικόν Συμβούλιον

Ελευθέριος Βενιζέλος

Λάμπρος Κορομηλάς

Κωνσταντίνος Ρακτιβάν

Εμμανουήλ Ρεπούλης

Αλέξανδρος Διομήδης

Ανδρέας Μιχαλακόπουλος»

Η προέλαση του Ελληνικού στρατού

Από τις 5 Οκτωβρίου του 1912 ο Ελληνικός στρατός προελαύνει προς Τουρκικό έδαφος περνώντας τα σύνορα. Κατά την ημέρα εκείνη της διάβασης των συνόρων συνελήφθησαν στο Ελευθεροχώρι Τούρκοι αιχμάλωτοι από στρατιώτες τμήματος της 4ης Μεραρχίας. Από Τούρκο σκοτώνεται τότε ο πρώτος Έλληνας Λοχαγός του πολέμου την ώρα της παράδοσης. Οι υπόλοιποι Τούρκοι παραδίδονται. Οι Έλληνες στρατιώτες ξεκίνησαν πορεία για τα σύνορα στα οποία, όταν έφθασαν, είδαν ότι ο εκεί τουρκικός σταθμός καιγόταν. Η πρώτη μάχη στην οποία έλαβαν μέρος ήταν η μάχη της Ελασσόνας. Την πόλη υπερασπίζονταν οι προφύλακές της στρατιάς του Σαρανταπόρου.

Αεροπορία

Πρώτη πολεμική πτήση 5/10/1912. Πάνω από το μέτωπο της Θεσσαλίας στην περιοχή της Τσαριτσάνης πραγματοποίησε την πρώτη πολεμική πτήση ο Έλληνας αεροπόρος Δημήτρης Καμπέρος με αεροσκάφος F. Farman 50 ίππων και παρατήρησε τις θέσεις του Τουρκικού στρατού.

Βαλκανική Κρίση 1875 έως 1878, Α΄ Βαλκανικός Πόλεμος, Προπαρασκευ, Εθελοντές, Ιατρική Περίθαλψη, Υπογραφή Βαλκανικού Συμφώνου

Κατάληψη Ελασσόνας, Δεσκάτης, Η Μάχη του Σαραντάπορου, Απελευθέρωση Σερβίων, Κοζάνης, Απελευθέρωση Γρεβενών, Δεσκάτης, Απελευθέρωση Λιτοχώρου, Κατερίνης, Απελευθέρωση Βέροιας, Απελευθέρωση Έδεσσας, Κατάληψη Αμυνταίου, Η Μάχη των Γιαννιτσών, Απελευθέρωση Θεσσαλονίκης, Απελευθέρωση Χαλκιδικής, Αγίου Όρους, Η Μάχη του Ναλμπάκιοϊ, Απελευθέρωση Φλώρινας, Αμυνταίου, Πτολεμαΐδος, Επιχειρήσεις του Βουλγαρικού και Σερβικού στρατού

Ελληνικός στόλος, Κατάληψη της Λήμνου, Βύθιση του Φετίχ Μπουλέν, Κατάληψη Θάσου, Ίμβρου, Αϊ Στράτη, Σαμοθράκης, Ψαρών, Τενέδου, Ναυμαχία Έλλης, Απελευθέρωση Μυτιλήνης, Απελευθέρωση Χίου, Ναυμαχία Λήμνου, Απελευθέρωση Σάμου, Δράση Μοίρας Ιονίου, Αξιωματικοί του Ναυτικού, Θωρηκτό Αβέρωφ

Στρατιά 'Ηπειρου, Κατάληψη Πρέβεζας, Πέντε Πηγαδιών, Η πορεία προς τα Ιωάννινα, Απελευθέρωση Ιωαννίνων, Οι τελευταίες ημέρες του βασιλέως Γεωργίου, Αεροπορία, Γεγονότα πριν το τέλος του Α΄Βαλκανικού

Αυτόνομη Βόρεια Ήπειρος

Β΄ Βαλκανικός Πόλεμος, Η Μάχη της Θεσσαλονίκης, Η Μάχη Κιλκίς, Λαχανά, Η κατάληψη της Δοϊράνης, Απελευθέρωση Σερρών, Δράμας, Δοξάτου, Ξάνθης, Κομοτηνής, Απελευθέρωση Καβάλας, Συνθήκη Βουκουρεστίου

Απελευθέρωση Κρήτης

Μετάλλια της Εποχής 1912 και 1913, Εξώφυλλα τετραδίων της Εποχής 1912 και 1913, Ημερήσιος τύπος 1912 και 1913, Αλληλογραφραφία από το μέτωπο, Βασιλιάς Κωνσταντίνος Α΄, Ελευθέριος Βενιζέλος, Παύλος Κουντουριώτη

Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΒΑΛΚΑΝΙΚΩΝ ΠΟΛΕΜΩΝ (Balkan Wars 1912 . 1913) ανήκει στην Οικογένεια Ποταμιάνου Ε.Κ.Α. (Ηπειρωτική).

Συναποτελείται από συλλογές, που αφορούν την συγκεκριμένη ιστορική περίοδο, του Μανουσάκη και άλλων.

Η Έρευνα, η Συγγραφή και η Επιμέλεια της ύλης πραγματοποιήθηκαν από την Αργυρή Κ. Μπαξεβάνου, Φιλόλογο και Συγγραφέα.

Υπεύθυνη Σχεδιασμού και Διαχείρισης ιστοσελίδος Ειρήνη Μαρία Β. Ταμπάκη, φοιτήτρια Μηχανικών Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών Π.Ε.

Ευγενική υποστήριξη Βασίλειος Α. Ταμπάκης, Δρ. Δασολογίας

Το υλικό στην πρωτογενή του μορφή εκτίθεται στην Ιερά Μονή Ευαγγελισμού, Σκιάθου.